ساختمان دهان و دندان
دهان یا حفره دهانی، اولین قسمت لوله گوارش است که از لب هاشروع و به حلق منتهی می شود. درون این حفره، دندان ها، زبان و سوراخ های خروجی غده های بزاقی قرار دارند. فضای داخلی دهان به وسیله قوس لثه ای دندانی به دو قسمت تقسیم می شود: حفرة فرعی که جلوی دندان ها قرار دارد و به «دهلیز» معروف است و حفرة اصلی دهان که در عقب دندان ها قرار گرفته است.
اگر زبان خود را جلوی دندان ها به بالا، اطراف و پایین بچرخانید، حفره دهلیز را حس می کنید. این حفره به صورت قوسی است که از جلو به وسیله لب ها و گونه ها و از عقب به وسیله قوس دندان ها و لثه های بالا و پایین محدود می شود.
حفره اصلی دهان که پشت دندان ها واقع است و تا حلق ادامه می یابد، از بافت پوششی شیارداری مفروش گشته است. این حفره یک سقف، یک کف و دو سطح جانبی دارد. در کف دهان زبان قرار دارد و سقف آن شامل دو قسمت است. قسمت پیشین آن را «کام سخت» و قسمت پسین آن را «کام نرم» می نامند. کام نرم متحرک است و از وسط لبه پسین آن، زبان کوچک آویزان است. در طرفین پسین دهان لوزه ها قرار دارند. ساختمان دندان ها ، عناصر سخت و سفید رنگی هستند که در حفره های دندانی در فک های بالا و پایین می رویند. دندان های شیری قبل از تولد، داخل فک جنینی به وجود می آیند و در آنجا پنهان می مانند. این دندانها از ۶ ماهگی شروع به درآمدن می کنند و تا دوساله و نیم تکمیل می شوند. «۲۰ دندان اول کودک»، یعنی دندان های شیری، معمولا از ۶ سالگی می ریزند و جای خود را به دندان های دائمی می دهند.
تعداد دندان های دائمی ۳۲ عدد است که بین ۶ تا ۱۷ سالگی ظاهر می شوند؛ به جز دندان عقل که بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی در می آید. طرز قرار گرفتن دندان های دائمی در فک ها به ترتیب زیر است:
* ۸ دندان پیشین (ثنايا): در هر فک ۴ عدد که ۲ عدد آنها در خط وسط و ۲ عدد دير در طرفین آنها قرار دارند.
*۴ دندان نیش (انیاب): در هر فک ۲ عدد که به طور قرینه در طرفین دندان های پیشین واقعند.
* دندان آسیای کوچک: در هر فک ۴ عدد که به تعداد ۲ عدد در هر طرف دندان های نیش واقع شده اند.
*۱۲ دندان آسیای بزرگ: در هر فک ۶ عدد که ۳ عدد در هر طرف دندان های آسیای کوچک قرار دارند. سومین دندان آسیای بزرگ، دندان عقل نام دارد که گاه در آرواره گیر می کند و نهفته می ماند.
هر دندان از قسمت های زیر تشکیل شده است:
1. ریشه: که داخل حفره دندانی جای دارد.
۲. تاج: قسمتی از دندان است که خارج از حفره دندانی قرار دارد.
٣. طوق یا گردن: محل اتصال ریشه و تاج را طوق یا گردن گویند.
در برش طولی دندان، از داخل به خارج قسمتهای زیر را می توان تشخیص داد:
* مغز دندان: حفره ای است که در قسمت مرکزی دندان قرار دارد و حاوی شاخه های رگ ها و عصب دندانی است.
*عاج دندان: بافت سخت و زردرنگی است که دور مغز دندان را احاطه کرده است. عاج دندان را از خارج بافت سخت دیگری می پوشاند که این بافت را در قسمت تاج دندان «مینا» و در قسمت ریشه دندان «سیمان» می نامند.
بهداشت دندان
اگر قرار است که دندان ها یک عمر برای انسان کار کنند، باید از آنها به دقت نگهداری شود. شاید کسانی که دارای «دندان های طبیعی و سالم» هستند، قدر دندان های خود را آن طور که باید، ندانند. کسانی که دارای دندان های مصنوعی هستند، به شما خواهند گفت که دندان های طبیعی خیلی بیشتر از دندان های ساخته شده با دست بشر رضایت بخش هستند و به شما خواهند گفت که هر قدر برای نگهداری دندان های طبیعی خود کوشش کنید، ارزش دارد. 
دندان وسیله خرد کردن و جویدن غذا و تبدیل آن به قطعات کوچک است که اولین قدم در راه گوارش غذا محسوب می شود. رابطه قدرت جویدن و چگونگی تغذیه در موارد بسیاری بررسی شده است. مان و همکارانش(Mann) در یک بررسی بالینی روی ۱۶۰ فرد بدون دندان طی سه سال، علائم سوء تغذیه متعددی را بررسی کردند که اغلب آنها مبتلا به پلاگر، بری بری، اسکوربوت و کمبود «ویتامین B» بودند یا سابقه آن را نشان می دادند. ارتفاع عمودی صورت در ۱۴۰ نفر از ۱۶۰ نفر کاهش یافته بود و همچنین، ۷۴ نفر آنها دارای ترک گوشه لب بودند.
دندان ها، علاوه بر جویدن و خردکردن غذا، در صحبت کردن واضح و مشخص نقش مهمی بازی می کنند. دندان های خراب ممکن است باعث بیماری و «بوی بد تنفس» بشوند. از طرف دیگر، دندان ها یکی از اولین اعضایی هستند که در برخورد با اشخاص دیده می شوند و در زیبایی و جذابیت انسان مؤثرند. به رغم پیشرفت های زیاد در علم دندان پزشکی، اغلب مردم دندان هایی را که می توانستند نگه دارند، از دست می دهند تقریبا سه چهارم مردم قبل از رسیدن به سن ۷۰ سالگی دندان های طبیعی خود را از دست می دهند و از دندان های مصنوعی استفاده می کنند یا بدون دندان هستند. اگر موازین بهداشتی و رژیم های غذایی و نگهداری از دندان به طور صحیح به کار می رفت، از تعداد دندان های کرم خورده و کشیده شده به طور قابل ملاحظه ای کاسته می شد.
چرا و چگونه دندان ها خراب می شوند؟
به علت موقعیت خاص و عمل حفره دهانی، نسوج این قسمت از «دستگاه گوارش» بیش از نقاط دیگر تحت آسیب قرار می گیرد؛ مثلا تغییرات و تفاوت های گوناگون فیزیکی مواد قابل جویدن، تغییرات درجه حرارت و مواد شیمیایی متفاوتی که به طور متناوب با حفرة دهانی تماس حاصل می کنند، ممکن است شرایط ایده آلی برای رشد و تکثیر میکروارگانیسم های گوناگون ایجاد کنند. تقسیم و خردشدن غذا توسط دندان ها و ریختن بزاق روی آنها، شدت عوامل بالا را کاهش می دهد. نشان داده شده است که بزاق دهان عامل مهمی در نگهداری دندان هاست؛ به طوری که وقتی این غدد به طور مادرزادی وجود ندارند یا در اثر رادیوتراپی های سر و گردن از بین می روند یا صدمه می بینند، مقدار حساسیت به پوسیدگی دندان افزایش می یابد.
از میان بیماری های دندان و مخاط حفره دهان، پوسیدگی دندان و بیماری های نسوج پیرامون آن، نظیر التهاب و عفونت لثه ها، بزرگترین و اساسی ترین علت از دست دادن دندان ها محسوب می شود. گرچه امروزه پوسیدگی دندان را گرفتاری جوامع متمدن به حساب می آورند و رژیم های غذایی خاص این دوره نیز بر شدت آن می افزاید؛ اما کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که بشر در گذشته هم دارای پوسیدگی دندان بوده و از این بیماری رنج می برده است. تحقیقات باستان شناسی روی اجساد مومیایی شده مصریان و روی اسکلت های به دست آمده در حفاری های یونان باستان و رم این موضوع را تأیید می کند؛ اما نکته قابل توجه این که شدت ابتلا به آن در اجتماع به اندازه امروز نبوده است و باید گفت که در جامعه متمدن و شهری امروز، پوسیدگی دندان به صورت اپیدمی در آمده است. در بسیاری از جوامع، داشتن دندان های سالم پدیده ای غیر منتظره است و قبل از اینکه بچه ها سن مدرسه را تمام کرده باشند، دندان هایشان صدمات و ضایعات غیرقابل ترمیم پیدا می کند. 
شروع خرابی دندان
پوسیدگی از سطح خارجی دندان شروع می شود که به وسیله مینا پوشیده شده است. مینای دندان توسط سلول های میناساز قبل از اینکه دندان بیرون بیاید، ساخته می شود و یکی از سخت ترین موادی است که طبیعت در بدن انسان به کار برده است. اما متاسفانه، سلول های میناساز بعد از اینکه وظیفه میناسازی را انجام دادند، از بین می روند، پس چنانچه در طول حیات آسیبی به مینا وارد شود، بدن قدرت ترمیم و دوباره سازی آن را ندارد.
قسمت اعظم مینا از املاح متبلور «کلسیم» تشکیل یافته است که در مقابل سایش (عمل جویدن) مقاومتی فوق العاده چشم گیر دارد و همین طور در مقابل مایعاتی که در طول زندگی از محیط دهان عبور می کنند، پایدار است؛ اما متأسفانه مقاومتش در برابر حالت اسیدیته ای که بر اثر فعالیت دسته ای از میکروب های موجود در دهان با خوردن انواع مواد قندی ایجاد می شود، ضعیف است. براساس تحقیقات انجام شده، از بین میکروب های موجود در دهان، هیچ کدام به اندازه «استرپتوکوکوس موتانت»، قدرت پوسیدگی زایی ندارد. علاوه بر نقش میکروب ها در ایجاد پوسیدگی، نوع قند، مقدار آن، شکل استفاده از آن و قدرت تخمیر پذیری آن نیز در ایجاد پوسیدگی حائز اهمیت است. 
تاثر مواد قندی بر خرابی دندان ها
انواع مواد غذایی قندی، به خصوص وقتی طوری تهیه شوند که روی سطوح دندانی حالت چسبندگی داشته باشند، عامل مهمی برای ایجاد پوسیدگی محسوب می شوند ساز و کار اثر آن بدین ترتیب است که قند به داخل جرمی که دور دندان را فراگرفته است، نفوذ می کند و باعث فعالیت میکروارگانیسم های داخل جرم (لاکتوباسيل، انواع استرپتوکوکوس و استافیلوکوک) می شود. حاصل این فعالیت، ترشح آنزیمی به نام «هیالورونیداز» و ایجاد محیط اسیدی است. اسیدیته فوق روی نقاط ضعیف مینا اثر می کند و باعث دکالسیفیکاسیون و دمینیرالیزاسیون می شود و هیالورونیداز موجود نیز روی ماده بینابینی منشورهای مینایی که بیشتر از جنس مواد پروتئینی است، اثر می گذارد و باعث اضمحلال آن می شود. به این ترتیب پوسیدگی استقرار می یابد و پیشرفت می کند.
پوسیدگی دندان
در این پیشرفت، سعی دندان بر آن است که در مقابل عوامل مخرب به دفاع برخیزد. عاج برخلاف مینا، خاصیت ترمیم پذیری (دوباره تشکیل شدن) دارد و سلول های عاج ساز برخلاف سلول های میناساز که پس از ترشح مینا از بین می روند، بعداز ترشح عاج و کامل شدن دندان از بین نمی روند و چنانچه تحت تأثیر تحریکات یا عوامل پوسیدگی زای خفیف قرار گیرند، می توانند عاج ترشح کنند که اصطلاحا «عاج ثانوی» نامیده می شود. اگر عوامل پوسیدگی و تخریب دندان قوی باشند، دفاع دندان تاب نمی آورد و «پوسیدگی» به مغز دندان (اعصاب دندان) می رسد. این مرحله است که با دردهای شدید دندانی همراه است.
پیشرفت پوسیدگی در این جا خاتمه نمی یابد؛ بلکه مغز دندان را مورد تهاجم قرار می دهد. عکس العمل این بافت به صورت ورم و درد ظاهر می شود و چنانچه درمانی صورت نگیرد، نتیجه آن خرابی مغز دندان و تشکیل آب در انتهای ریشه است که به از بین رفتن دندان و احتمالا ضایعات شدید دیگر می انجامد. در بعضی موارد، عفونت اسپری آرام و تدریجی در پیش می گیرد. این عفونت در قسمتی از استخوان فک باقی می ماند و ترشحات سمی آن به تدریج جذب و وارد جریان عمومی خون می شود.
اختلالات گوارشی و نقش دندان ها
شکی نیست که اختلالات دندانی، «اختلال گوارشی» در پی دارند. از این گذشته، از دست رفتن بی موقع دندان در اطفال، به عدم رشد قرينه فک می انجامد که جبران آن در پاره ای از موارد غیرممکن است.
از نقطه نظر اقتصادی نیز، هر جا که پوسیدگی دندان شایع است، مسئله اهمیت دارد؛ زیرا یکی از دلایلی که دانش آموزان مدرسه، کارمندان دولت و کارگران صنایع غیبت می کنند، درد دندان و مراجعه به دندان پزشک است. 
بی توجهی به دندان ها
بی توجهی به وضعیت دندان ها در کودکی و نوجوانی همراه با علل دیگر سبب از دست دادن آنها در سنین بالا می شود. نکته مهم در این زمینه این است که از دست دادن دندان ها و متعاقب آن تغییر در رژیم غذایی باعث افزایش ابتلا به بیماری ها در سنین بزرگسالی می شود. در افراد بی دندان بیماری های معده ای روده ای، قلبی، مفاصل و به طور کلی اختلال در سلامت عمومی دیده می شود. همچنین در افراد فاقد دندان، موارد مرگ بیشتری اتفاق می افتد.
عوامل موثر در پوسیدگی دندان
بر اساس مطالعاتی که در زمینه بررسی عوامل مؤثر در پوسیدگی دندان انجام گرفته، مشخص شده است که عوامل زیر در پوسیدگی دندان نقش عمده ای دارند:
1. سن
2. جنس
3. شغل
4. توارث
5. بحران های روحی و اختلالات روانی
6. شرایط جغرافیایی و آب و هوا
7. عوامل میکروبی
8. تغذیه
حال به شرح چگونگی اثرات هر یک از عوامل یادشده، به اختصار می پردازیم.
تاثیر سن بر پوسیدگی دندان ها
براساس مطالعات انجام شده، پوسیدگی دندان در دوران طفولیت و جوانی به مراتب بیش از دوران بزرگسالی و سالمندی است. این مطالعات نشان می دهد که تعداد دندان های پوسیده در هر فرد در سنین ۲۴-۱۷ سالگی به حداکثر می رسد و چنین توجیه می کنند که چون احتمالا با افزایش سن، غلظت مقدار فلوراید در استخوان ها و دندان ها بالا می رود، این افزایش سبب کم شدن پوسیدگی می شود.
تاثیر جنسیت بر پوسیدگی دندان ها
بعضی از مطالعات حاکی از آن هستند که در شرایط اجتماعی و اقتصادی یکسان، زنان در سنین جوانی نسبت به مردان هم سن خود، اندکی پوسیدگی بیشتری دارند.
تاثیر شغل بر پوسیدگی دندان ها
نزد کسانی که مجبور به نگه داشتن میخ بین دندان های خود هستند (نجارها، کفاشها و مبل سازها)، شیارهایی در کناره دندان ها به وجود می آید. در کسانی که با آلات موسیقی دمیدنی کار می کنند یا در افرادی که در کارخانجات شیشه سازی به کمک لوله های فلزی توخالی در شیشه ها می دمند، روی دندان ها ضایعاتی ایجاد می شود. گرد و غبار فلزات و مواد معدنی در دندان های اشخاصی که با این مواد سروکار دارند، نفوذ می کند و باعث تغییر رنگ دندان ها می شود و عوارضی به وجود می آورد؛ مانند خط سرب در مسمومیت مزمن با سرب و لثه اسفنجی و لق شدن دندان ها، در کار کردن با جیوه. غالبا در افرادی که با اسیدها سروکار دارند، به مرور زمان دندان ها خرد می شوند و از آنها که ته دندان بدشکل و نامنظمی باقی می ماند. همچنین، در افرادی که با قند و الكل سروکار دارند، پوسیدگی متداول و اندک زمانی کوتاه کافی است تا پوسیدگی ظاهر شود. عوارض سوء ناشی از شغل روی دندان ها و نسوج پیرامون آنها در مثال های فوق خلاصه نمی شود و عوارض متعددی در این رابطه شایع هستند.
تأثیر توارث بر پوسیدگی دندان ها
تقریبا هر دندان پزشکی به این نکته توجه کرده است که بعضی از خانواده ها نسبت به خانواده های دیگر، پوسیدگی بیشتر یا کمتری دارند. برای محققین نیز این سؤال پیش آمده است که نقش توارث در پیدایش پوسیدگی دندانی چیست. مقالات متعددی در این زمینه منتشر شده اند؛ اما تاکنون هیچ کدام نتوانسته اند روشن سازند که آیا کروموزوم در ایجاد پوسیدگی نقش اساسی دارد یا «عوامل محیطی» مانند تغذیه، میزان فلوئور آب و همین طور سایر عوامل اجتماعی مثل عادت به مسواک زدن و تمیز نگه داشتن دندان ها.
تاثیر بحران های روحی و اختلالات روانی بر دندان ها
به احتمال قوی، افرادی که تحت کنترل و مراقبت دندانی هستند، چنانچه در یک دوره بحرانی روحی قرار گیرند، متعاقب آن پوسیدگی شدیدتری نسبت به گذشته خود نشان می دهند. شیوع پوسیدگی دندان بین بیماران روانی نیز مورد بررسی قرار گرفته است و فراوانی بیشتری را نشان می دهد.
تاثیر شرایط جغرافیایی بر دندان ها
در بررسی شیوع پوسیدگی دندان در رابطه با عوامل جغرافیایی، عوامل متعددی از جمله تابش نور آفتاب و رطوبت نسبی محیط مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تمام این عوامل بر پوسیدگی دندان تأثیر می گذارند. در برخی از بررسی ها سعی شده است، بین شیوع پوسیدگی دندان و تعداد ساعاتی که تابش آفتاب در یک جامعه وجود دارد، عرض جغرافیایی، و درجه حرارت زمستان ارتباط پیدا کنند. در مطالعات مايلز" که توسط اداره بهداشت آمریکا» صورت گرفته، ثابت شده است که هر چه بر عرض جغرافیایی افزوده شود، میزان پوسیدگی دندان در افراد ۱۴-۱۲ سال بالاتر می رود (شاید به علت آفتاب کمتر). در این بررسی، تقریبا با بالا رفتن یک درجه عرض جغرافیایی، ضایعه پوسیدگی در هر ۱۰۰ کودک بیشتر می شود. ضمنا رابطه مشخصی بین متوسط ساعات تابش آفتاب و میزان پوسیدگی دندان به دست آمده است. بدین معنی که متوسط موارد پوسیدگی در هر ۱۰۰۰ پسر در مناطقی که ۳۰۰۰ ساعت در سال آفتاب دارند، ۲۹۰ و در مناطقی که ۲۲۰۰ ساعت، ۴۸۶ مورد برآورد شده است. همچنین، هرچه شدت سرمای زمستان زیادتر باشد، موارد پوسیدگی زیادتر خواهد بود که علت آنها ظاهرا باید به خاطر آفتاب و اثر آن در جذب ویتامین روی پوست باشد.
.jpg)
تاثیر عوامل میکروبی بر پوسیدگی دندان ها
تاکنون تحقیقات بی شماری برای پی بردن به نقش عوامل میکروبی روی پوسیدگی دندان انجام شده است. گروهی از محققان، وجود رابطه ای بین میزان پوسیدگی دندان و تعداد لاکتوباسیل های موجود در دهان را گزارش کرده اند و عده ای دیگر براساس مطالعات آزمایشگاهی خود، بر قدرت پوسیدگی زایی انواعی از استرپتوکک ها تأکید دارند. آزمایشات صحت اینکه می گویند دندان های تمیز هرگز به پوسیدگی مبتلا نمی شوند را نشان داده اند. در حیواناتی که اصولا غذای آنها با لوله داده شده و مستقیما وارد معده شده، پوسیدگی دندانی مشاهده نشده است. در این حیوانات، محیط میکروبی عادی در دهان وجود داشته؛ ولی به هر حال پوسیدگی به ظهور نرسیده است. وقتی همین حیوانات به طور عادی از طریق دهانی تغذیه شدند، موارد پوسیدگی دندان به وضوح قابل رؤیت بود.
تاثیر تغذیه بر دندان
طی رشد و نمو دندان، کمبودهای غذایی ممکن است باعث نقص هایی در رشد و نمو آنها شود. کمبود «ویتامین های D ،C ، A» و کلسیم و فسفر، یا عدم تعادل بین «کلسیم و فسفر» از این قبیل است. همچنین ممکن است، به علت کمبود فلوراید و نسبت نامتناسب کلسیم و فسفر طی رشد دندانی، در ترکیب شیمیایی دندان اختلال ایجاد شود که باعث حساسیت دندان به پوسیدگی می شود. کمبود ویتامین A قبل از رویش دندان، باعث آتروفی سلول های میناساز و در نتیجه نقصان در ساختمان منشورهای مینایی می شود. بر اثر کمبود ویتامین C، بعد از رویش دندان ها در لثه ها، عروق اتساع می یابند و مانع جویدن می شوند و دندانها لق می شوند و می افتند. بالأخره کمبود ویتامین D، کلسیم و فسفر باعث اختلال در کالسیفیکاسیون مینا و عاج می شود. 
اثرات سوء ناشی از کمبود ویتامین D در برقراری و پیشرفت ضایعات پوسیدگی، بیش از هر نوع ماده مغذی دیگری مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی ها نشان دادند که ضایعات جدید پوسیدگی و پیشرفت ضایعات قدیم در کودکانی که ویتامین D دریافت می کردند، کمتر از کودکانی بود که این ویتامین را دریافت نمی کردند.
عنصر دیگری که در اینجا باید مطرح کرد، فلوراید است که به مقادیر کم در آب و غذا وجود دارد. اکثر غذاها، مانند سبزیجات، گوشت، غلات و میوه ها، بین 5/1 تا 2/0 پی پی ام، برگ های چای بین ۱۰۰ - ۷۵ پی پی ام و یک فنجان چای تقریبأ 1/0 میلی گرم فلوراید دارند. بدون در نظر گرفتن مقادیر مصرفی چای یا محصولات دریایی، به علت پراکندگی این ماده در غذاهای گوناگون، کمتر رژیم غذایی را می توان یافت که از نظر این ماده فقیر باشد یا اصلا فاقد آن باشد. تاکنون تحقیقات بسیار وسیعی در مورد نقش املاح فلوراید در کاهش پوسیدگی دندان انجام گرفته است.
براساس پژوهش های دین در سال ۱۹۴۲، کودکانی که آب آشامیدنی آنها دارای یک قسمت در میلیون (۱ پی پی ام) فلوراید باشد، در حدود ۶۰ درصد کمتر از کودکانی که از آب بدون فلوراید استفاده می کنند، پوسیدگی دندانی دارند. اثر ضد کرم خوردگی دندان را در فلوئور، ناشی از سخت کردن مینای دندان و ایجاد وقفه در فعالیت آنزیم ها و میکروب های مولد کرم خوردگی می دانند. چنین توجیه می کنند که بر اثر مجاورت یون های فلوراید با ترکیب «هیدروکسی آپاتیت» موجود در مینای دندان، یون هیدروکسیل (OH) بایون فلوراید (F) مبادله می شود و باعث ترکیب جدیدی به نام «فلوئور واپاتیت» می گردد. قابلیت انحلال این ماده جدید در اسید، کمتر از هیدروکسی آپاتیت است.
عده ای دیگر اضافه می کنند که یون فلوراید در غلظت کم باعث بهتر شکل گرفتن ترکیب هیدروکسی آپاتیت می شود و در نتیجه، مینا در مقابل اسیدها مقاومت بیشتری پیدا می کند و بالاخره گفته می شود که یون فلوراید احتمالا روی فعالیت آنزیم ها و میکروب های مولد کرم خوردگی اثر مهارکنندگی دارد. همان گونه که کمبود فلوئور در آبهای آشامیدنی سبب اختلال در رشد و پوسیدگی دندان ها می شود، افزایش بیش از حد مجاز آن نیز به بروز ضایعات دندانی می انجامد. طبق استاندارد بین المللی، حداکثر مجاز فلوئور در آبهای آشامیدنی 5/1 میلی گرم در لیتر است. هرگاه میزان فلوئور در آب از رقم فوق تجاوز کند، باعث ایجاد فرورفتگی های کوچکی در دندان ها می شود و آنها را به رنگ زرد یا سیاه در می آورد که این حالت را «فلوروزیس» می نامند.
![]()
اطلاعات شما با موفقیت ثبت شد
اطلاعات شما با موفقیت ثبت شد