پیشگیری از پوسیدگی دندان و بیماری های نسوج پیرامون آن
در سال های اخیر شاهد تحولات چشم گیری در کاربرد تکنیک های جدید در امر معالجه پیدایش وسایل نوین دندان پزشکی و مواد پرکننده حفره های دندانی با خصویات جالب توجهی بوده ایم. همه این گام ها در جهت درمان برداشته شده اند و توسعه راه های پیشگیری کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. طبق تحقیقات انجام شده، هر کودکی در سن ۷ - ۸ سالگی به طور متوسط به دریافت سالانه سه ساعت خدمات دندان پزشکی احتیاج دارد. چنانچه بخواهیم چنین استانداردی را بپذیریم و به سایر گروه های سنی جامعه تعمیم دهیم، تهیه و تدارک نیروی انسانی لازم و مخارج اجرای چنین برنامه ای، کاری مشکل و برای بسیاری از جوامع با توجه به اولویت های بهداشتی آنها، غیرممکن است. اینجاست که اصل پیشگیری از «پوسیدگی دندان» و حفظ سلامتی لثه ها اهمیت خود را نمایان می سازد.
در هر دوره ای، روش خاصی برای پیشگیری معمول بوده است. اولین اصلی که همیشه شنیده ایم و مکرر دیده ایم آن است که دندان های تمیز کمتر پوسیدگی دارند؛ اما در طول سال ها تجربه به این نتیجه رسیده ایم که به آن حدی از تمیزی که برای پیشگیری از پوسیدگی نیاز است، به آسانی نمی توان دست یافت. پس باید در صدد پیدا کردن راه های جدید یا حداقل کمک به پیشگیری باشیم. اولین فکر این بود که به خمیر دندان ها مواد ضدمیکروب اضافه شود؛ اما بعدا متوجه شدند که این مواد به نوبة خود علاوه بر ایجاد حالت مقاومت برای میکروب ها، خالی از عوارض جانبی نیستند. مطالعات متعدد ثابت کرده اند که پوسیدگی دندان رابطه مستقیم با مصرف قند دارد. از این گذشته. آنچه که اهمیت دارد، دفعات استفاده از مواد قندی در رژیم روزانه است. کوشش های زیادی شده است که شاید بتوان با اضافه کردن موادی به قند، از قدرت پوسیدگی زایی آنها کاست. از جمله، اضافه کردن املاح فسفات ها، در خنثی سازی اسید ایجاد شده بر اثر تخمیر قندها نیز تا حدودی موثر بوده است، اما به دلیل اثرات جانبی آنها تاکنون مورد استفاده عملی قرار نگرفته اند. از آنجا که در ایجاد پوسیدگی دندان عوامل میکروبی دخالت دارند، در سال های اخیر دانشمندان کوشیده اند، از طریق واکسیناسیون از پوسیدگی دندان جلوگیری کنند. در حال حاضر این موضوع روی میمون ها در دست بررسی است. آنها را در مقابل استرپتوکوک های پوسیدگی زا واکسینه کرده و به طور وسیعی در معرض رژیم غذایی قندی قرار داده اند. ابتلای آنها به پوسیدگی فوق العاده کم بوده است؛ اما در مورد کاربرد این روش برای انسان، باید دقیقا بررسی و اثرات جانبی و احتمالی آن شناخته شود. چنانچه این روش معمول گردد، قدم بزرگی در راه کنترل پوسیدگی دندان ها برداشته شده است.
یکی از راههای پیشگیری که تاکنون پیشنهاد شده و سازمان بهداشت جهانی برای همه کشورها توصیه کرده، استفاده از فلوراید در آب آشامیدنی است. این سازمان، حد مطلوب فلوراید را در آب آشامیدنی بین 5/1 – 7/0 میلی گرم در لیتر ذکر می کند و افزودن آن را به آب آشامیدنی، با در نظر گرفتن شرایطی از این قبیل مجاز می داند: تعیین میزان طبیعی فلوراید آب آشامیدنی و تعیین حد متوسط درجه حرارت یک شهر؛ زیرا هر چه روزانه آب بیشتری آشامیده شود، میزان فلوراید در آب باید کمتر باشد و بالأخره تغذیه متداول در یک شهر؛ زیرا بعضی از غذاهای محلی و بسیاری از فراورده های دریایی و همین طور چای، حاوی مقدار قابل توجهی فلوراید هستند.
روش های دیگری نیز برای استفاده از فلوراید معمولند؛ از قبیل افزودن آن به آدامس و یا استفاده از قرص های حاوی فلوراید و همین طور اضافه کردن آن به خمیر دندان ها و استفاده از دهان شویه های محتوی فلوراید؛ اما هیچ کدام از این راه ها به اندازه افزودن فلوراید به آب آشامیدنی مؤثر، قابل اطمینان، آسان و کم خرج نیستند. در شرایط امروزی باید گفت که روش خاص و مطمئنی برای پیشگیری کامل از پوسیدگی وجود ندارد؛ بلکه باید از ادغام چندین روش به نتیجه مطلوب رسید.
.jpg)
نکات اساسی در حفظ بهداشت دهان و دندان
با توجه به مسائلی که بیان شد برای حفظ بهداشت دهان و دندان باید نکات زیر را همیشه مد نظر قرار داد:
1. استفاده از رژیم غذایی با مقدار مواد قندی مناسب
همان طور که گفته شد در میان تمام مواد غذایی که می شوند کربوهیدرات ها به خصوص قندها در ایجاد پوسیدگی تأثیر بیشتری دارند. در مورد مصرف مواد قندی، این مطلب حائز اهمیت است که تعداد دفعات مصرف آنها در یک روز بیشتر از میزان مصرف در یک وعده اهمیت دارد. هرچه تعداد دفعات استفاده از قند و مواد قندی بیشتر باشد احتمال ابتلا به پوسیدگی بیشتر است. از بین سایر مواد غذایی، پنیر به عنوان یک ماده ضد پوسیدگی مورد بحث قرار گرفته است و چنین عنوان می شود که خوردن پنیر در آخرین مرحله از وعده های غذایی باعث افزایش «کلسیم» داخل پلاک میکروبی شده، در کاهش پوسیدگی دندان موثر است.
٢. از شکستن هرگونه ماده خوراکی مانند گردو، پسته، فندق، قند و نظایر آن با دندان، باید خودداری کرد
زیرا این عمل به مینای دندان صدمه می زند و آن را برای پوسیدگی آماده می سازد.
.jpg)
3.جلوگیری از ماندن غذا در لای دندان ها
برای جلوگیری از ماندن ذرات غذایی در فضای بین دندان ها، لازم است دندان ها پس از هر وعده غذا یا حداقل قبل از خوابیدن شسته شوند. روی هر دندانی، لایه ای میکروبی که به دور هم جمع شده اند، می چسبد که عمل تخمیری آنها روی مواد قندی موجود در غذاهایی که در دهان وارد شده اند، باعث ایجاد اسیدیته شدیدی می شود و برای مینای دندان ها مضر است. در نتیجه، مینای دندان در نقاط متفاوت از بین می رود و کرم خوردگی به وجود می آید. همچنین، به علت فقدان اکسیژن، عمل مخرب میکروب ها آسان می شود که این کیفیت مخصوصا در دهان های کثیف و به ویژه دهان هایی که بد شسته شده اند، مشاهده می گردد.
4. حتی الامکان از خوردن غذا در غیر ساعات معین خودداری شود
زیرا به دنبال خوردن هر ها یا شیرینی، خودبه خود یک حمله اسیدی حاصل می شود که برای دندان ها مضر است.
5. بررسی و چکاپ دندان ها
دندان ها را گاه به گاه یا حداقل سالی یک بار باید به دندان پزشک نشان داد تا با برداشتن جرم دندان و ترمیم کرم خوردگی های تازه که معالجه زودرس آنها بسیار مهم است.
6. استفاده از مخلوط جوش شیرین و نمک طعام
استفاده از مخلوط جوش شیرین و نمک طعام به نسبت ۲ به ۱، به جای خمیردندان چند بار در هفته، کمک مؤثری به حفظ دندان ها می کند.
7.اطمینان از سالم بودن لثه ها
سالم بودن لثه ها برای سلامت دندان ها اهمیت بسزایی دارد. از تحریک لثه ها به وسیله سنجاق و چوب کبریت و ... باید خودداری کرد. به مجرد آنکه برای لثه ها ناراحتی به وجود آمد، باید به دندان پزشک مراجعه شود.
8. مسواک زدن
موقع مسواک زدن دندان ها، باید مسواک را از طرف ریشه به طرف تاج دندان حرکت داد. بنابراین برای دندان های ردیف فوقانی از بالا به پایین و برای دندان های تحتانی از پایین به بالا، سطح داخلی دندان ها را نیز باید مسواک زد. هیچ گاه مسواک را به طور افقی به دندان نزنید. مسواک باید همیشه تمیز و مرتب باشد. وقتی مسواکی کهنه شد، باید آن را دور انداخت و از مسواک تازه ای استفاده کرد. 
9. انتخاب خمیردندان مناسب
در انتخاب خمیر دندان، انواعی باید انتخاب شوند که لثه ها و مخاط دهان نسبت به آنها حساسیت نشان ندهد.
10. عدم مصرف نوشیدنی های خیلی گرم و خیلی سرد
نباید پس از نوشیدن مشروبات بسیار سرد، بلافاصله چیزهای گرم نوشید یا خورد. عکس این قضیه نیز درست است.
11. توجه به دندان ها در دوران قبل از بارداری و حین آن
توجه به دندان ها برای زنان باردار بسیار مهم است، زیرا مقداری از کلسیم و مواد معدنی بدن در این هنگام به مصرف جنین می رسد و این قضیه شامل دندان ها نیز می شود. بنابراین، به غذای زنان باردار باید توجه مخصوص داشت تا جبران این کمبود بشود. غذای زنان باردار باید شامل کلسیم، فسفر و «ویتامین هایی» باشد که برای دندانها ضروری هستند.
12. تمیز نگه داشتن دندان های مصنوعی
در صورت استفاده از دندان های مصنوعی، آنها را همیشه باید تمیز کرد و به آنها توجه داشت.
13. شستشوی دهان
«دهان کثیف و بد بو»، بیماری های متفاوتی را به وجود می آورد که اغلب آنها بسیار ناراحت کننده و برای اطرافیان نیز مشمئزکننده اند. هنگام صحبت کردن باید آهسته حرف زد تا آب دهان روی مخاطب پرتاب نشود. مخصوصا سر میز غذا فقط با کسانی که در چپ و راست نشسته اند، باید صحبت کرد تا غذای روی میز، با آب دهان گوینده آلوده نشود. زیرا آب دهان تا فاصله ۳-۲ متری نیز پرتاب می شود. .jpg)
14. شستشوی دست ها قبل از میل غذا
15. نبوسیدن
بوسیدن یک عمل بهداشتی نیست، مخصوصا اگر به گریپ و «سرماخوردگی» مبتلا باشیم. لب های اطفال را نباید بوسید. می توان پیشانی و گونه آنان را بوسه زد.
16.بهداشت دهان قبل از خواب
نباید شستن دهان قبل از خواب فراموش شود؛ زیرا در مدت هشت ساعت خواب، میکروب های موجود در دهان می توانند زبان های فراوانی را به بار آورند.
17. مراقبت ویژه دندان ها در هنگام بیماری
دهان بیماران احتیاج به مراقبت بیشتری دارد؛ لذا باید بیمار را مرتبا دهان شویه داد تا سطح مخاط را نرم و تمیز نگه دارد.
18. سالم نگه داشتن مخاط دهان
برای اینکه مخاط دهان بتواند ویتامین ها و تمام قوای حیاتی مواد غذایی را جذب کند، لازم است کاملا سالم باشد و به وسیله مواد محرک مثل فلفل، خردل، الكل با دود سیگار تحریک و سفت نشود.
19.رعایت بهداشت دهان
از دادن مسواک شخصی خود به دیگران باید خودداری کرد، زیرا در صورت استفاده دیگران، امکان انتقال بیماری از طرفین به یکدیگر امکان پذیر است. از گذاشتن قرص و مواد مسکن روی دندان پوسیده به هنگام درد یا دستکاری آن با میخ، سنجاق و سوزن پرهیز شود؛ زیرا این عمل در اغلب موارد باعث آزار لثه ها و ناراحتی های دیگر خواهد شد. در صورت وجود دندان کشیده در دهان، سعی شود به جای آن دندان گذاشته شود تا به برقراری تعادل بین دندان ها کمک کند و از هم پاشیدگی قوس دندان جلوگیری به عمل آید.
20.خلال دندان استفاده کنید
خلال کردن دندان عملی است مفید، البته اگر به طور صحیح و دقیق انجام شود. از خلال کردن با چوب کبریت یا تکه های جعبه کبریت یا سوزن و سنجاق و چوب شاخه له و امثال آن جدا باید احتراز شود. چه بسا از این رویه به جای نتیجه نیکو، نتایج بد و مضری عاید شده است؛ زیرا بردن یک وسیله آلوده به دهان، باعث نشر و پخش میکروب ها در داخل دهان گشته و بیماری هایی را ایجاد کرده است. از بین انواع خلال
دندان (چوبی، پلاستیکی، فلزی و الیافی)، بهترین راه خلال کردن را استفاده از الیاف ابریشمی می دانند؛ زیرا معتقدند که این نوع خلال خطر کمتری دارد.
.jpg)
21. احتیاط بعد از عمل جراحی دندان
از خوردن غذا و مایعات گرم بلافاصله پس از کشیدن دندان باید خودداری و از دستکاری زخم پرهیز کرد. در صورت خون ریزی، گذاشتن پنبه تمیز روی زخم و فشار دادن آن و استفاده از کیسه یخ، به بند آوردن خون ریزی کمک مؤثری می کند. بهتر است برای کشیدن دندان، قبل از ظهر مراجعه شود تا در صورت خون ریزی، فرصت کافی برای مداوا وجود داشته باشد.
اطلاعات شما با موفقیت ثبت شد
اطلاعات شما با موفقیت ثبت شد