بهداشت گوش و شنوایی(بیماری ها و درمان مشکلات گوش)

بهداشت گوش

گوش اندام شنوایی و وظیفه آن دریافت امواج صوتی و «حفظ تعادل» است. قسمت اعظم این عضو در استخوان گیجگاهی جای دارد. یاخته های گیرنده شنوایی توسط صوت تحریک می شود. این تحریکات در مسیر اعصاب شنوایی حرکت می کنند و به قشر مخ می رسند و صوت در آن جا درک می شود. حرکت شخص نیز یاخته های گیرنده تعادل را تحریک می کند و امواجی ایجاد می شود که به قشر مخ می رسد و وضعیت فضایی شخص را مشخص می کند و تعادل حفظ می شود.

ساختمان گوش

گوش بیرونی

گوش بیرونی یا خارجی شامل دو قسمت است: لاله گوش و مجرای شنوایی 

لاله گوش: در اغلب حيوانات متحرک است و به طرف منبع صوتی متمایل می شود؛ ولی در انسان ثابت است و با حرکت سر، به طرف منبع صوتی متوجه می گردد. لاله گوش انسان در حقیقت سه نقش عمده برعهده دارد که عبارتند از: جمع آوری امواج صوتی، هدایت آنها به مجرای شنوایی، تشخیص جهت آنها؛ به گونه ای که اگر چین خوردگی های لاله گوش را از موم پرکنند، میزان شنوایی و همچنین قدرت تشخیص جهت صوت در انسان کاهش می یابد.
دو لاله گوش در انسان طوری قرار گرفته اند که از برگشت صدای خود انسان جلوگیری می کنند. ضمنا چون گوش ها در دو طرف سر واقع شده اند، اختلاف زمانی که در درک صدا به وسیله دو گوش به وجود می آید، به تشخیص جهت آن منجر می شود بنابراین، امواج صوتی به وسیله لاله گوش و چین خوردگی های آن جمع آوری می شوند و از طریق مجرای شنوایی، «پرده صماخ» را متأثر می سازند.
مجرای شنوایی: این مجرا لوله ای شکل و به طول ۲ تا ۳ سانتی متر است و ارتعاشات صوتی از طریق آن به پرده صماخ که در انتهای آن قرار دارد، می رسند.

پرده صماخ: طبل گوش یا پرده صماخ غشایی است که به وسیله اصوات با فرکانس های متفاوت (صداهای قابل شنیدن) مرتعش می شود و چون میزان کشش آن در مرکز و کناره هایش فرق می کند، قسمت های متفاوت آن به وسیله فرکانس های معین ولی متفاوت، مرتعش می شوند. اصوات زیر قسمت های مرکزی و اصوات بم کناره های پرده صماخ را به ارتعاش در می آورند.

گوش میانی

این قسمت از گوش، محفظه ای استخوانی است که به وسیله دو دریچه بیضی و گرد از گوش داخلی و به وسیله پرده صماخ از گوش خارجی جدا می شود و نیز از طریق مجرایی به نام «شیپور اوستاش»، به حلق مرتبط است. عمل شیپور اوستاش این است که فشار دو طرف پرده صماخ را متعادل می سازد. ارتعاشات صوتی از طریق گوش خارجی به گوش میانی می رسد و از آنجا به گوش داخلی منتقل می شود. گوش میانی، ضمن عمل انتقال صوت، عمل تخفیف ارتعاشات شدید صوتی را نیز انجام می دهد؛ ولی هرگاه شدت صوت از حد معینی تجاوز کند، گوش داخلی صدمه خواهد دید.

گوش داخلی

گوش داخلی به علت داشتن پیچ و خم به «لابیرنت» موسوم شده است. عمل آن از نظر شنوایی این است که ارتعاشات صوتی را به یاخته های شنوایی برساند و آنها را به تکانه های عصبی تبدیل کند. گوش داخلی شامل سه بخش است: دهلیز، مجاری نیم دایره و حلزون. دهلیز و مجاری نیم دایره مخصوص عمل تعادل و حلزون ویژه عمل شنوایی است. 

اهم اختلال ها و بیماری های گوش

ناهنجاری های مادرزادی لاله گوش، تومورهای مجرای گوش، پارگی پرده صماخ، بسته ماندن شیپور اُستاش، کری موقت یا دائم، اوتیت (بیماریهای التهابی گوش)، اتومیکوز (عفونت های قارچی مجرای گوش)، و وزوز گوش.

مراقبت های بهداشتی از گوش

با شناخت مختصر از ساختمان گوش و ساز و کار شنوایی و با توجه به این امر که گوش انسان به طور طبیعی قادر است اصواتی با شدت معین را درک کند، معلوم می شود که قرار گرفتن در معرض سر و صدای زیاد، به کم شدن قدرت شنوایی و بروز اختلالاتی در اعضای گوناگون بدن می انجامد. 

مطالعات انجام شده درباره اثر سر و صدا روی بدن انسان، ناراحتی ها و عوارض متعددی را در افراد مورد مطالعه گزارش داده اند؛ از جمله: «لاغری» تدریجی، کم خونی، احساس خستگی، تندشدن تنفس و ضربان قلب، ضعف جنسی، افزایش فشار خون اختلال در خواب، کندشدن کار «دستگاه گوارش»، تحریک پذیری و عصبانیت، سردرد، کاهش دقت، ضعف عمومی، سرگیجه، درد معده، اختلالات حافظه، کاهش قدرت شنوایی، تهوع، استفراغ، «اختلالات کبدی»، تزلزل در راه رفتن و حرکت غیرعادی آرواره ها.

در معرض سر و صدای شدید نباشید

قرار گرفتن در معرض سر و صدای شدید به مدت طولانی، به تدریج قدرت شنوایی را از بین می برد و کری دائم ایجاد می کند. در میان تمام عوامل معلولیت که باعث از کار افتادن انسان می شوند، کری از بزرگترین علت ها شناخته شده است. امروزه مسئولان تعلیم و تربیت کودکان در تلاش می کنند تا طرز ارتباط مبتلایان کری را با محیط آنان بهبودی بخشند تا طفل مجبور نباشد در دنیایی منفرد و غیر بهداشتی زندگی کند.

در صورتی که گوش برای مدت طولانی در معرض صداهای شدید و مداوم قرار گیرد، ممکن است دچار نقص شنوایی شود. در میان کسانی که در صنایع با مشاغلی که همراه با صدای زیاد هستند، کار می کنند، اتفاق کرشدن بسیار زیادتر است. برای مثال، کارگرانی که با ماشین های پر سر و صدا کار می کنند.
مسگران، کسانی که دیگ بخار می سازند و کسانی که با ارکسترهای جاز و ... کار می کنند را می توان نام برد. همچنین، موتورهای جت هواپیما روی زمین صدای خیلی زیادی تولید می کنند که به کار بستن روش های کنترل و کاهش سر و صدا در این مورد الزامی است. به طور کلی، قدرت بشر برای به وجود آوردن صداهای شدید، از قدرت تحمل وی برای جذب این صداها، به مقدار زیادی تجاوز نموده است. برای تشخیص صدای شدید می توان گفت: در صورتی که در یک محل پر سر و صدا، صدای صحبت کردن معمولی را بتوان شنید، صدا در آن محل چندان شدید نیست؛ ولی اگر به علت سروصدا صحبت کردن غیرممکن باشد، در این صورت شدت صدا به اندازه ای است که امکان دارد برای شنوایی زیان آور باشد و باعث اشکالات شنوایی شود. در جریان اشتغال به کار افراد ضروری است، معاینات دوره ای مرتبی به منظور اطلاع از کیفیت تحمل گوش آنان نسبت به سر و صدا به عمل آید. به ویژه اولین معاینه بعد از دو ماه اشتغال به کار ضروری است و اگر ظرف این مدت در فرد نقصان شنوایی دیده شود، لازم است او را از کار در محیط پر سر و صدا منع کرد.

مراقب شنوایی نوزادان خود باشید

نقص کری کودک باید هرچه زودتر تشخیص داده شود. نوزادان سالم در چند ماه اول زندگی، به وسیله خودداری از حرکت و آرام ماندن، در برابر صدا عکس العمل نشان می دهند. یا سر خود را به طرفی که صدا از آن طرف شنیده می شود، برمی گردانند. در صورتی که نوزاد تا سن هشت ماهگی در برابر صدا هیچ گونه عکس العملی نشان ندهد، والدین او باید نسبت به قوه شنوایی وی مشکوک شوند. اگر طفل تا سن دو سالگی حرف زدن را شروع نکند، باید علت آن را در ضعف قوه شنوایی وی جست وجو کرد. بسیاری از کری ها اگر زود تشخیص داده شوند و تحت درمان قرار گیرند، معالجه خواهند شد. 

نوزاد هنگام گوش درد با گرداندن غیرعادی سر خود، کوشش برای خاراندن گوشی که او را آزار می دهد، تب شدید، گریه یا ناشکیبایی، ناراحتی خود را نشان می دهد. در صورت بروز این عوارض، باید به گوش درد نوزاد مشکوک شد و برای معالجه به پزشک کودکان مراجعه کرد.

ناراحتی های گوش خود را سریع درمان کنید

عدم تشخیص نقایص شنوایی ممکن است باعث ناراحتی های عصبی، نقص شخصيت، عدم پیشرفت در تحصیل یا ناهنجاری های رفتار در کودکان شود. ناراحتی های گوش ممکن است مادرزادی یا بر اثر بیماریهای عفونی یا انتقال عفونت به وسیله لوله استاش از دهان، حلق و بینی باشد. اگر در بینی و گلو عفونتی وجود داشته باشد، باید آنها را زود برطرف ساخت. مادران باید در دوران بارداری احتیاط های لازم را به عمل بیاورند تا به بیماری های عفونی مبتلا نشوند. کودکان خود را بموقع برعلیه بیماری ها واکسینه کنند و هنگام ابتلا به بیماری های عفونی، مراقب گوش ها، بینی و حلق کودکان خود باشند و به مجرد احساس ناراحتی گوش، آنان را به پزشک برسانند.

در سرماخوردگی و فین کردن ها مراقب بهداشت گوش خود باشید

شخصی که به «سرماخوردگی» مبتلا شده است، باید احتیاط های مخصوصی را رعایت کند. هنگام خالی کردن بینی، باید هردو سوراخ بینی را باز نگه دارد و به آرامی بینی را تخلیه کند. دمیدن شدید ممکن است عفونت بینی را از طریق شیپور استاش به گوش میانی براند. تراکم چرک گوش در گوش خارجی می تواند به محدودیت شنوایی بینجامد. این ترشحات اضافی باید به وسیله پزشک به آرامی از گوش خارج شوند. بیرون آوردن ناشیانه چرک گوش ممکن است باعث ایجاد جوش و کورک در مجرای گوش خارجی و حتی سوراخ شدن پرده ظریف گوش شود.

گوش خود را تمیز کنید

می توان گوشه حوله یا لیف را لوله کرد و به وسیله آن، چرک های اضافی را بدون آنکه به پرده گوش آسیبی وارد آید، بیرون آورد. هیچ گاه نباید گوش را با چوب کبریت، خلال دندان، سنجاق سر یا اشیایی شبیه آنها پاک کرد. همچنین، از وارد کردن صابون زیاد در مجرای گوش نیز باید پرهیز کرد. زیرا صابون، چرک گوش را سخت می کند و بیرون آوردن آن را مشکل می سازد. از گوش خارجی باید در برابر تغییرات جوی محافظت کرد، زیرا ممکن است گوش دچار آفتاب سوختگی یا سرمازدگی شود.

حواستان به فشار هوا و آب باشید

هنگام شنا کردن یا شیرجه رفتن در آب باید از گوش ها محافظت کرد. شیرجه رفتن عمیق در آب، باعث وارد آمدن فشار زیاد به پرده گوش می شود و ممکن است ضایعاتی در پرده گوش به وجود آورد.

وقتی شخص سرما می خورد و یا به عفونت گوش مبتلا می شود، ترشحات عفونی شیپور استاش را مسدود می کنند. در این حالت تعادل فشار هوا در دو طرف پرده گوش به فوریت انجام نمی شود؛ لذا هنگام سرماخوردگی، گوش درد، عفونت ماستوئید زائده پستانی که قسمتی از استخوان گیجگاه است و پشت گوش قرار گرفته است) و آسیب دیدن پرده گوش، نباید در آب شنا کرد. اگر در گوش بیماری های قارچی پیدا شود، معالجه آن بسیار دشوار خواهد بود. برای جلوگیری از ابتلا به این بیماریها، هنگام شنا همیشه باید از لاستیکهای محافظ گوش - استفاده کرد و هنگام بروز عفونت های گوش فورا در صدد معالجه آنها برآمد.
نشانه هایی از بیماری گوش که ضرورت دارد به پزشک مراجعه کنید.

اشخاص بزرگسال، در صورتی که یک یا چند عارضه از عوارض زیر را مشاهده کردند، باید برای شنوایی خود نگران شوند و برای جلوگیری از بروز اشکالات جدی، به پزشک متخصص گوش مراجعه کنند و در این امر نباید تأخیر روا بدارند:
* مواقعی که صداها را خوب درک نمی کنند و در خواست می کنند که تکرار نمایید.
*در مواردی که در محاورات، مطالب را به جای آنکه از طریق گوش بشنوند، از طرز حرکت لب های گوینده درک می کنند.
* در حالی که هنگام شنیدن، سر خود را جلو می آورند و طوری قرار می دهند که صدا مستقیما به گوش وارد شود.
* اگر در جاهایی که دارای سر و صدای معمولی است، مانند رستوران در موقع ظهر، سالن انتظار سینما و ...، برخی از کلمات و جملات را نمی شنوند یا مبتلا به گوش درد، سردرد یا سرگیجه می شوند.

نکاتی در مورد نقصان شنوایی در دوران پیری

ناگفته نماند، نقصان شنوایی به علت پیری معمولا از اواسط یا اواخر دهه پنجم زندگی (۵۵ تا ۶۰ سالگی شروع می شود. کسانی که گوششان کر یا سنگین است، باید برای معالجه به پزشک متخصص گوش مراجعه کنند تا با معاینات مربوطه، میزان شنوایی آنان تعیین و مشخص شود که با عمل جراحی با سمعک می توان به آنها کمک کرد یا نه. 

روشهای جراحی گوش برای به تأخیر انداختن از دست دادن شنوایی، پیشرفت های زیادی کرده است. بسیاری از اشخاصی که قبول کرده بودند، بقیه عمر را در دنیای سکوت بگذرانند، با عمل جراحی، شنوایی خود را بازیافته اند.
وسایل مکانیکی نیز به شنوایی عده زیادی از کسانی که دارای نقص شنوایی هستند، کمک های فراوان کرده اند؛ ولی همه کسانی که به اشکالات شنوایی مبتلا هستند، نمی توانند از این وسایل استفاده کنند. تعداد اشخاصی که می دانند به چه نوع سمعکی احتیاج دارند، خیلی کم است، با این همه، سنگینی گوش همواره مورد توجه فروشندگان سودجو بوده و هست. این فروشندگان، وسایل تقویت صدا را با قیمت های سرسام آور به بیماران می فروشند. در بسیاری از کشورها، قوانینی وضع کرده اند که فروشندگان اینگونه وسایل را ملزم می کند، وسایل تقویت شنوایی را فقط با تجویز و تحت نظر پزشک متخصص بیماری های گوش یا متخصص شنوایی بفروشند.
با آموزش عمومی نیز می توان، آن دسته از سر و صداهایی را که غیرضروری و قابل اجتنابند، تقلیل داد و در مواردی حذف کرد. این آموزش معمولا از طریق وسایل ارتباط جمعی انجام می گیرد و به وسیله آن، مردم از زبان ها و اثرات نامطلوب سر و صدا آگاه می شوند و از کاربرد وسایل پر سر و صدا اجتناب می ورزند.

اطلاعات شما با موفقیت ثبت شد

مشاوره رایگان

جهت مشاوره رایگان شماره تلفن همراه خود را ثبت نمایید.