مورد علاقه ها 0

نکاتی در مورد دستگاه گوارش که باید رعایت کنید

دستگاه گوارش و نکاتی در مورد بهداشت آن


بهداشت دستگاه گوارش

دستگاه گوارش به مجموعه اندام هایی اطلاق می شود که مواد غذایی را برای جذب آماده می کنند و پس از آنکه مواد جذب شدنی آن جذب خون و لنف شدند، بازمانده مواد غذایی را از بدن دفع می کنند. این دستگاه دو بخش دارد: لوله گوارش و غده های ضمیمه

اندام های اصلی دستگاه گوارش

الف) لوله گوارش:

لوله درازی است که از دهان شروع و به مقعد ختم می شود و از این قسمت ها تشکیل یافته است: دهان، حلق، مری، معده، روده باریک و روده بزرگ.

ب) غده های ضمیمه:

عبارتند از: غده های بزاقی، کبد و لوزالمعده.
لوله گوارش لوله گوارش بیش از ۸ متر طول دارد. فقط حدود نیم متر آن شامل دهانه، حلق و مری بالاتر از دیافراگم و بقیه آن، زیر دیافراگم قرار گرفته است. به این ترتیب، جایگاه قسمت اعظم دستگاه گوارش حفره شکم است. پس از آنکه غذا در دهان جویده و با بزاق «بلع» می نامند. مخلوط شد، از حلق و مری می گذرد و وارد معده می شود. عبور لقمه را از این مسیر عمل حلق و مری در دستگاه گوارش منحصرا عملی مکانیکی است. این اندام ها هیچ گونه آنزیمی برای گوارش مواد غذایی ترشح نمی کنند و تنها ماده ای که غده های آسان می سازد. حلق و مری ترشح می کنند، «موکوس» است که عبور لقمه غذایی را از حلق و مری آسان می سازد.

بهداشت دستگاه گوارش،ATARIRANI

معده قسمت متسع شده لوله گوارش است که زیر دیافراگم، بین مری و «دوازدهه» قرار دارد. معده معمولا به شکل حرف «ل» و دارای دو قسمت عمودی و افقی است مدخل مری به معده را «فم المعده» و محلی را که معده به دوازدهه منتهی می شود، «باب المعده» می نامند.
غذا پس از آنکه تا حدودی در معده توسط آنزیم های گوناگون گوارش شد به مخلوطی نیمه مایع، یکنواخت و نرم تبدیل می شود که آن را «کیموس» می نامند. کیموس از راه باب المعده وارد روده باریک می شود. در روده باریک مهم ترین اعمال فیزیولوژیک دستگاه گوارش انجام می گیرد؛ زیرا از یکسو شیره های گوارشی موجود در روده باریک، گوارش مواد غذایی را به انجام می رسانند و غذا را برای جذب آماده می کنند و از سوی دیگر، روده باریک محل اصلی جذب مواد غذایی است.
روده باریک که بین معده و «قولون» قرار دارد، حدود 5/ 2 سانتی متر قطر و ۶ تا ۷ متر طول دارد و به قسمت های دوازدهه، «تهی روده» و «رودۂ دراز» تقسیم می شود. سطح داخلی روده باریک را پرز پوشانده است. این پرزها که به روده باریک منظره مخملی می دهند، در جذب مواد غذایی نقشی عمده دارند. در سطح آزاد پرزها نیز، تعداد زیادی پرزچه موجود است که باعث افزایش فوق العاده سطح جذب می شوند.
پس از آنکه مواد غذایی مراحل نهایی گوارش را پیمودند، آنچه از این مواد قابل جذب است، توسط روده باریک جذب خون و لنف می شود؛ اما از آنجا که مواد غذایی تنها شامل مواد قابل جذب نیستند، بازمانده این مواد وارد روده بزرگ می شود و پس از تغییراتی دفع می گردد. روده بزرگ در دنباله روده باریک قرار دارد و از دریچه «ایلئوسکال» تا سوراخ مقعد امتداد می یابد. روده بزرگ حدود 5 / 1 متر طول دارد و شامل این قسمت هاست: «روده کور» (سكوم)، قولون (قولون بالارونده، قولون عرضی، قولون پایین رونده، سیگموئید)، «روده راست» (رکتوم) و مجرای مقعدی.

بهداشت دستگاه گوارش،ATARIRANI

غده های ضمیمه دستگاه گوارش

غده های بزاقی

غده های بزاقی مجاری آنها در حفره دهان باز می شوند، شامل دو غده زیرزبانی، دو غدة زیرفکی و دو غده بناگوشی هستند. بزاق، مجموع تراوشات این سه جفت غده است. به علاوه، غده های خوشه ای کوچکی که در تمام مخاط دهان پراکنده اند، تراوشات خود را بر ترشحات غده های مزبور می افزایند. بزاق مایعی است بی رنگ، بی بو و کمی چسبنده. مقدار بزاقی که در شبانه روز ترشح می شود، ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سانتی متر مکعب است و مقدار آن با تغییرات شرایط اقلیمی، دریافت مایعات و غذا و فعالیت حفره دهان تغییر می یابد. از اعمال مهم بزاق، نرم و رقیق کردن مواد غذایی، ممکن ساختن احساس مزه غذا و حفاظت مخاط دهان است.

کبد

«کبد» بزرگترین و درشت ترین غده بدن انسان است که در قسمت بالایی طرف راست حفره شکم قرار دارد و وزن آن در حدود ۱۵۰۰ گرم است. یکی از اعمال مهم یاخته های کبد، تولید «صفرا» است. صفرا مایع غلیظی به رنگ زرد متمایل به سبز است که در گوارش چربی ها وظیفه مهمی برعهده دارد.
هنگامی که غذا، به خصوص «غذای چربی دار»، به دوازدهه می رسد، کیسه صفرا منقبض می شود و صفرا را از راه مجرای کیسه صفرا، به درون دوازدهه می ریزد. خاصیت ویژه نمک های آلی موجود در صفرا این است که با قطرات درشت و نامحلول چربی ترکیب و با کمک حرکات مداوم روده، آنها را به ذرات کوچکتر تبدیل می کند و به حالت امولسیون در می آورد. در نتیجه، سطح ذرات چربی که آنزیم لیپاز می تواند بر آن عمل کند، به مقدار قابل توجهی افزایش می یابد.

بهداشت دستگاه گوارش،ATARIRANI


از اعمال دیگر کبد، تولید و ذخیره مواد گوناگون مانند مواد قندی، پروتئینه ویتامین ها و نیز تولید هپارین و اوره است.

لوزالمعده

لوزالمعده غده ای است مخروطی به شکل بادام، مسطح و پهن که در حدود ۱۵ سانتی متر طول دارد و در فضای شکم، کمی زیر معده، قرار گرفته است. بافت لوزالمعده از دو نوع یاخته تشکیل یافته است: یاخته های برون تراوا و یاخته های درون تراوا
1. قسمت برون تراوا، ترشح خارجی غده را به عهده دارد. این قسمت شامل غده هایی است که از یاخته های تراوش کننده پوشیده شده اند.
یاخته های مذکور تراوشات خود را داخل لوله هایی می ریزند که از به هم پیوستن آن ها مجرای بزرگی به نام مجرای اصلی لوزالمعده تشکیل می شود.

بهداشت دستگاه گوارش،ATARIRANI

2.قسمت درون تراوای لوزالمعده، ترشح خارجی لوزالمعده را به عهده دارد.یاخته های این قسمت صورت گروه های کوچک مجتمع می شوند که آن ها را «جزایر لانگرهانس» می نامند. یاخته های جزایر لانگرهانس که به وسیله مویرگ های خونی زیادی احاطه شده اند، انسولین(هورمون سوخت و ساز گلوکز) ترشح می کنند. تولید ناکافی انسولین به بیماری «دیابت» می انجامد و گلوکز خون به مقدار زیادی افزایش می یابد.

اهم اختلال ها و بیماری های دستگاه گوارش

گاستریت (آماس معده)، زخم معده و اثنی عشر، آپاندیسیت (تورم زایده کوچکی که در محل تلاقی انتهای روده کوچک با ابتدای روده بزرگ قرار دارد)، کولیت (التهاب و آماس قولون)، پانکراتیت (آماس لوزالمعده)، هپاتیت (آماس بافت کبد)، اسهال، یبوست، انسداد روده (توقف محتویات روده در داخل آن)، انگل های روده ای، آسیت (جمع شدن مایع در حفره شکم)، یرقان (زردشدن پوست و مخاط سفیدی چشم که در نتیجه افزایش ماده رنگی با پیگمان های صفرا در خون است). سیروز کبدی (بیماری مزمنی که با از بین رفتن تدریجی سلول های کبدی همراه است) و سنگ های صفراوی.

مراقبت های بهداشتی دستگاه گوارش

با توجه به اعمال دستگاه گوارش، هیچ کس نمی تواند اهمیت برخورداری از دستگاه هاضمة خوب و سالم را انکار کند. هاضمه بد و بروز عوارضی نظیر «اسهال»، «یبوست»، زخم معده و اثنی عشر، کولیت، آپاندیسیت و هپاتیت، آرامش را از زندگی شخص سلب می کنند. 

شما هر هدف و مقصودی داشته باشید، در درجه اول موضوع کار دستگاه هاضمه مورد توجهتان قرار می گیرد. هرگاه به عللی وضع جهاز هاضمه شما خوب نباشد و تحت شرایط نامطلوبی به کار خود ادامه دهد، همواره فکر شما را به خود مشغول می کند و دائما درباره طبیعت آن عارضه، وضع دستگاه هاضمه، وظایف آن و مراقبت هایی که باید رعایت شوند، می اندیشید؛ لذا برای حفظ سلامت و بهداشت دستگاه هاضمه، لازم است به نکات زیر توجه شود:
1. رعایت کامل بهداشت شخصی به ویژه «دهان و دندان» 
۲. مصرف «غذاهای متوازن و سالم» و خودداری از مصرف غذاهایی که احتمال فاسدشدنشان می رود.
٣. رعایت نظم و ترتیب در صرف غذا. این موضوع کاملا به اثبات رسیده که بهتر است، برای صرف سه وعده غذای اصلی صبحانه، ناهار و شام، ساعت معینی در نظر گرفته شود و در فاصله بین دو غذا، از خوراکی هایی استفاده شود که موجب بی اشتهایی نشوند.
۴. جویدن کامل غذا. در آزمایشاتی که روی سه دسته از افراد برای نشان دادن تأثیر عمل جویدن در گوارش مواد غذایی انجام گرفت، از دسته اول که غذای کاملی به آنها داده شده بود، خواسته شد که غذا را با حالت معمولی یا تندتر از معمول بخورند. به دسته دوم و سوم، به ترتیب به میزان یک دوم و یک سوم غذای دسته اول را دادند و از آنها خواستند که غذای خود را در نهایت آرامی صرف کنند. پس از یک ماه مشاهده شد، دسته دوم و سوم، یعنی آنها که غذای کمتری مصرف کرده؛ ولی خوب جویده بودند، به مراتب قوی تر و شاداب تر از دسته اول بودند.

بهداشت دستگاه گوارش،ATARIRANI

۵. تعیین غذاهای روزانه هرکس متناسب با وضع و سایر شرایط جسمانی او و پرهیز از پرخوری. بیماری هایی که در نتیجه کم خوردن غذا ایجاد می شود به مراتب بیشتر و عواقب آن سخت و خطرناک است و اصلاح ضایعاتی که پرخوری پس از چندی در اعضای مهم بدن تولید می کند، دشوارتر است.
در اشخاصی که پرخوری می کنند، مقدار انرژی لازم برای هضم مواد غذایی، به مراتب بیشتر از مقدار انرژی است که برای هضم غذای متعادل ضرورت دارد. بنابراین آنهایی که غذای متعادل مصرف می کنند، قوی تر از اشخاص پرخور هستند؛ زیرا قوای خود را صرف هضم مواد غذایی فوق العاده نمی کنند. اغلب اشخاص پرخور، اگر مدتی از وقت غذا خوردنشان بگذرد، احساس می کنند که ضعیف و ناتوان شده اند و وقتی هم که از سر میز یا سفره بر میخیزند، مجبورند از انجام هر کاری دست بکشند و استراحت کنند.
علت این امر آن است که تمام انرژی بدن آنها صرف گوارش غذای زیاده از حدی می شود که خورده اند و همین که غذای آنها از قسمت های اولیه دستگاه گوارش گذشت، تازه خستگی ها آنها را فرا می گیرد. بنابراین خودداری از پرخوری و مصرف غذای متوازن و سالم بهترین راه کمک به درمان بسیاری از بیماری های دستگاه گوارش است.
۶. پرهیز از مصرف غذاهایی که به تجربه دریافته اید، مصرف آنها ناراحتی هایی در اعمال گوارشی تان به وجود می آورند. یعنی به اصطلاح عامیانه، آن غذاها به شما نمی سازند.
7. دوری جستن از عصبانیت و «اضطراب» و صرف غذا در محیط شاد و با نشاط، به طور کلی باید توجه داشت که هنگام صرف غذا، هیچ گونه اضطراب، نگرانی با عصبانیتی در کار نباشد. در غیر این صورت، سبب کندشدن عمل هضم و ایجاد سوء هاضمه و کاهش قدرت بدنی و کارایی شخص می شود. این عارضه نیز به نوبه خود اضطراب و هیجان بیشتری به وجود می آورد.
خشم و ترس شدید، علاوه بر آن که روی ترشح معده اثر می گذارد، ترشح صفرا و شیرهای لوزالمعدی را نیز دچار اختلال می سازد. این گونه موارد، ممکن است حرکات دودی معمولی روده و معده را نیز متوقف سازند.
یکی از محققان به نام پرفسور کانون با مطالعات خود در این زمینه، نشان داده است که هرگاه سگی را در اتاق گربه ای که در حال صرف غذاست وارد کنند، کلیه انقباضات معدی و حرکات دودی روده های گربه بلافاصله متوقف می شود.


بهداشت دستگاه گوارش،ATARIRANI
۸. تنوع در نوع غذاهای مصرفی. این عمل باعث جلب اشتها و هضم آسان و سریع غذا می شود. هرگاه رنگ، طعم، بو و منظره غذا جالب باشد، هضم آن آسان تر و سریع تر انجام خواهد پذیرفت. برای کسانی که به سبب بیماری یا علت دیگری اشتهای خود را از دست داده اند، بهتر است غذاهای کمتر و خوش منظره تری در نظر گرفته شود تا اشتهای آنان را تحریک کند.
9. صبحانه باید شامل یک سوم تا یک چهارم غذای روزانه باشد. بنابراین باید کوشید، شب قبل به اندازه ای غذا میل کرد که صبح روز بعد اشتهای کافی برای صرف صبحانه وجود داشته باشد.
10.خودداری از مصرف آب آشامیدنی تصفیه نشده و سبزی ها و میوه های نشسته.
۱۱. اجتناب از مصرف غذاهای زیاد برشته و سرخ کرده تا حد امکان.
۱۲. اجتناب از نوشیدن مایعات خیلی سرد یا خیلی گرم.
۱۳. اجتناب از مصرف مشروبات الکلی، سیگار و مواد مخدر و محرک.
۱۴. خودداری از انجام هرگونه تمرینات ورزشی و کارهای فکری بعد از صرف غذاء لااقل تا حدود نیم ساعت؛ زیرا در این حالت، دستگاه هاضمه چنان که شاید و باید نمی تواند کار خود را انجام دهد و در نتیجه، ناراحتی و درد معده و سوء هاضمه پیش می آید.
۱۵. پرهیز از استحمام در ساعت اول بعد از خوردن غذا. زیرا استحمام در آبی که حرارت آن کمتر یا زیادتر از گرمای بدن شخص باشد، سبب انحراف خون از جهاز هاضمه به سایر قسمت های بدن می شود. بنابراین، استحمام تا یک ساعت بعد از غذا خوردن، برخلاف مصلحت است و به هیچ وجه توصیه نمی شود.
۱۶. مصرف دارو، تنها در صورت تجویز پزشک و خودداری از استفاده خودسرانه از دارو، هنگام ناراحتی های گوارشی
۱۷. خودداری از وادار کردن کودکان به خوردن غذا یا خوراندن اجباری غذا به آنان که سبب بی علاقگی بیشتر آنان به خوردن می شود و تنبیه آنان به علت بی اشتهایی با وادار کردن آنان به خوردن پس از یک ناراحتی روانی
۱۸. پرداختن به ورزش و تفریح و تمریناتی که موجب تعدیل کار دستگاه گوارش می شوند. در مواقع مقتضی
۱۹. شروع وعده غذایی با رقیق ترین غذا و پرهیز از افراط در خوردن آن.
۲۰. روشن، تمیز و فاقد بوی نامطبوع بودن محل صرف غذا در صورت امکان، اگر میز غذا را با دسته گلی بیاراییم و نیز محل غذاخوری طوری باشد که منظره خوشایندی داشته باشد، به هضم غذا کمک مؤثری می کند.


 
مشاوره رایگان طب سنتی

مشاوره رایگان

جهت مشاوره رایگان شماره تلفن همراه خود را ثبت نمایید.


2245
0
 
3
دیدگاه ها