نکاتی در مورد دستگاه گوارش که باید رعایت کنید

بهداشت دستگاه گوارش

دستگاه گوارش به مجموعه اندام هایی اطلاق می شود که مواد غذایی را برای جذب آماده می کنند و پس از آنکه مواد جذب شدنی آن جذب خون و لنف شدند، بازمانده مواد غذایی را از بدن دفع می کنند. این دستگاه دو بخش دارد: لوله گوارش و غده های ضمیمه

اندام های اصلی دستگاه گوارش

الف) لوله گوارش:

ب) غده های ضمیمه:

معده قسمت متسع شده لوله گوارش است که زیر دیافراگم، بین مری و «دوازدهه» قرار دارد. معده معمولا به شکل حرف «ل» و دارای دو قسمت عمودی و افقی است مدخل مری به معده را «فم المعده» و محلی را که معده به دوازدهه منتهی می شود، «باب المعده» می نامند.
غذا پس از آنکه تا حدودی در معده توسط آنزیم های گوناگون گوارش شد به مخلوطی نیمه مایع، یکنواخت و نرم تبدیل می شود که آن را «کیموس» می نامند. کیموس از راه باب المعده وارد روده باریک می شود. در روده باریک مهم ترین اعمال فیزیولوژیک دستگاه گوارش انجام می گیرد؛ زیرا از یکسو شیره های گوارشی موجود در روده باریک، گوارش مواد غذایی را به انجام می رسانند و غذا را برای جذب آماده می کنند و از سوی دیگر، روده باریک محل اصلی جذب مواد غذایی است.
روده باریک که بین معده و «قولون» قرار دارد، حدود 5/ 2 سانتی متر قطر و ۶ تا ۷ متر طول دارد و به قسمت های دوازدهه، «تهی روده» و «رودۂ دراز» تقسیم می شود. سطح داخلی روده باریک را پرز پوشانده است. این پرزها که به روده باریک منظره مخملی می دهند، در جذب مواد غذایی نقشی عمده دارند. در سطح آزاد پرزها نیز، تعداد زیادی پرزچه موجود است که باعث افزایش فوق العاده سطح جذب می شوند.
پس از آنکه مواد غذایی مراحل نهایی گوارش را پیمودند، آنچه از این مواد قابل جذب است، توسط روده باریک جذب خون و لنف می شود؛ اما از آنجا که مواد غذایی تنها شامل مواد قابل جذب نیستند، بازمانده این مواد وارد روده بزرگ می شود و پس از تغییراتی دفع می گردد. روده بزرگ در دنباله روده باریک قرار دارد و از دریچه «ایلئوسکال» تا سوراخ مقعد امتداد می یابد. روده بزرگ حدود 5 / 1 متر طول دارد و شامل این قسمت هاست: «روده کور» (سكوم)، قولون (قولون بالارونده، قولون عرضی، قولون پایین رونده، سیگموئید)، «روده راست» (رکتوم) و مجرای مقعدی.

غده های ضمیمه دستگاه گوارش

غده های بزاقی

کبد

از اعمال دیگر کبد، تولید و ذخیره مواد گوناگون مانند مواد قندی، پروتئینه ویتامین ها و نیز تولید هپارین و اوره است.

لوزالمعده

2.قسمت درون تراوای لوزالمعده، ترشح خارجی لوزالمعده را به عهده دارد.یاخته های این قسمت صورت گروه های کوچک مجتمع می شوند که آن ها را «جزایر لانگرهانس» می نامند. یاخته های جزایر لانگرهانس که به وسیله مویرگ های خونی زیادی احاطه شده اند، انسولین(هورمون سوخت و ساز گلوکز) ترشح می کنند. تولید ناکافی انسولین به بیماری «دیابت» می انجامد و گلوکز خون به مقدار زیادی افزایش می یابد.

اهم اختلال ها و بیماری های دستگاه گوارش

گاستریت (آماس معده)، زخم معده و اثنی عشر، آپاندیسیت (تورم زایده کوچکی که در محل تلاقی انتهای روده کوچک با ابتدای روده بزرگ قرار دارد)، کولیت (التهاب و آماس قولون)، پانکراتیت (آماس لوزالمعده)، هپاتیت (آماس بافت کبد)، اسهال، یبوست، انسداد روده (توقف محتویات روده در داخل آن)، انگل های روده ای، آسیت (جمع شدن مایع در حفره شکم)، یرقان (زردشدن پوست و مخاط سفیدی چشم که در نتیجه افزایش ماده رنگی با پیگمان های صفرا در خون است). سیروز کبدی (بیماری مزمنی که با از بین رفتن تدریجی سلول های کبدی همراه است) و سنگ های صفراوی.

مراقبت های بهداشتی دستگاه گوارش

با توجه به اعمال دستگاه گوارش، هیچ کس نمی تواند اهمیت برخورداری از دستگاه هاضمة خوب و سالم را انکار کند. هاضمه بد و بروز عوارضی نظیر «اسهال»، «یبوست»، زخم معده و اثنی عشر، کولیت، آپاندیسیت و هپاتیت، آرامش را از زندگی شخص سلب می کنند. 

شما هر هدف و مقصودی داشته باشید، در درجه اول موضوع کار دستگاه هاضمه مورد توجهتان قرار می گیرد. هرگاه به عللی وضع جهاز هاضمه شما خوب نباشد و تحت شرایط نامطلوبی به کار خود ادامه دهد، همواره فکر شما را به خود مشغول می کند و دائما درباره طبیعت آن عارضه، وضع دستگاه هاضمه، وظایف آن و مراقبت هایی که باید رعایت شوند، می اندیشید؛ لذا برای حفظ سلامت و بهداشت دستگاه هاضمه، لازم است به نکات زیر توجه شود:
1. رعایت کامل بهداشت شخصی به ویژه «دهان و دندان» 
۲. مصرف «غذاهای متوازن و سالم» و خودداری از مصرف غذاهایی که احتمال فاسدشدنشان می رود.
٣. رعایت نظم و ترتیب در صرف غذا. این موضوع کاملا به اثبات رسیده که بهتر است، برای صرف سه وعده غذای اصلی صبحانه، ناهار و شام، ساعت معینی در نظر گرفته شود و در فاصله بین دو غذا، از خوراکی هایی استفاده شود که موجب بی اشتهایی نشوند.
۴. جویدن کامل غذا. در آزمایشاتی که روی سه دسته از افراد برای نشان دادن تأثیر عمل جویدن در گوارش مواد غذایی انجام گرفت، از دسته اول که غذای کاملی به آنها داده شده بود، خواسته شد که غذا را با حالت معمولی یا تندتر از معمول بخورند. به دسته دوم و سوم، به ترتیب به میزان یک دوم و یک سوم غذای دسته اول را دادند و از آنها خواستند که غذای خود را در نهایت آرامی صرف کنند. پس از یک ماه مشاهده شد، دسته دوم و سوم، یعنی آنها که غذای کمتری مصرف کرده؛ ولی خوب جویده بودند، به مراتب قوی تر و شاداب تر از دسته اول بودند.

۵. تعیین غذاهای روزانه هرکس متناسب با وضع و سایر شرایط جسمانی او و پرهیز از پرخوری. بیماری هایی که در نتیجه کم خوردن غذا ایجاد می شود به مراتب بیشتر و عواقب آن سخت و خطرناک است و اصلاح ضایعاتی که پرخوری پس از چندی در اعضای مهم بدن تولید می کند، دشوارتر است.
در اشخاصی که پرخوری می کنند، مقدار انرژی لازم برای هضم مواد غذایی، به مراتب بیشتر از مقدار انرژی است که برای هضم غذای متعادل ضرورت دارد. بنابراین آنهایی که غذای متعادل مصرف می کنند، قوی تر از اشخاص پرخور هستند؛ زیرا قوای خود را صرف هضم مواد غذایی فوق العاده نمی کنند. اغلب اشخاص پرخور، اگر مدتی از وقت غذا خوردنشان بگذرد، احساس می کنند که ضعیف و ناتوان شده اند و وقتی هم که از سر میز یا سفره بر میخیزند، مجبورند از انجام هر کاری دست بکشند و استراحت کنند.
علت این امر آن است که تمام انرژی بدن آنها صرف گوارش غذای زیاده از حدی می شود که خورده اند و همین که غذای آنها از قسمت های اولیه دستگاه گوارش گذشت، تازه خستگی ها آنها را فرا می گیرد. بنابراین خودداری از پرخوری و مصرف غذای متوازن و سالم بهترین راه کمک به درمان بسیاری از بیماری های دستگاه گوارش است.
۶. پرهیز از مصرف غذاهایی که به تجربه دریافته اید، مصرف آنها ناراحتی هایی در اعمال گوارشی تان به وجود می آورند. یعنی به اصطلاح عامیانه، آن غذاها به شما نمی سازند.
7. دوری جستن از عصبانیت و «اضطراب» و صرف غذا در محیط شاد و با نشاط، به طور کلی باید توجه داشت که هنگام صرف غذا، هیچ گونه اضطراب، نگرانی با عصبانیتی در کار نباشد. در غیر این صورت، سبب کندشدن عمل هضم و ایجاد سوء هاضمه و کاهش قدرت بدنی و کارایی شخص می شود. این عارضه نیز به نوبه خود اضطراب و هیجان بیشتری به وجود می آورد.
خشم و ترس شدید، علاوه بر آن که روی ترشح معده اثر می گذارد، ترشح صفرا و شیرهای لوزالمعدی را نیز دچار اختلال می سازد. این گونه موارد، ممکن است حرکات دودی معمولی روده و معده را نیز متوقف سازند.
یکی از محققان به نام پرفسور کانون با مطالعات خود در این زمینه، نشان داده است که هرگاه سگی را در اتاق گربه ای که در حال صرف غذاست وارد کنند، کلیه انقباضات معدی و حرکات دودی روده های گربه بلافاصله متوقف می شود.

اطلاعات شما با موفقیت ثبت شد

مشاوره رایگان

جهت مشاوره رایگان شماره تلفن همراه خود را ثبت نمایید.