روش صحیح خوابیدن و بیدار شدن در طب سنتی

خواب و بیداری

ابن سینا عقیده دارد که خواب، شبیه ترین چیز به سکون است؛ بنابراین اثرات مثبت خواب برای سکون و آرامش هم قابل اثبات است. سکون و آرامش مثل خواب، قوای طبیعی را تقویت می کند؛ باعث تقویت هضم غذا می شود؛ رطوبت تحلیل رفته را جبران می کند و دفع فضولات از راه روده و مثانه را تسهیل می بخشد.

ضرورت خواب

تعادل خواب و بیداری در حفظ سلامتی و درمان بیماری ها اهمیت دارد. عدم تعادل در خواب و بیداری می تواند زمینه ساز بیماری های مختلف گردد.
خواب بر مغز سلطه دارد و بدن را استواری و نیرو می بخشد و تمامی اعمال طبیعی شامل هضم متابولیسم و دفع سموم را بهبود می بخشد و موجب تجدید اندام های مختلف و ترمیم بافت های صدمه دیده و به طور کلی بازگرداندن سلامتی به بدن می گردد.
کمبود خواب موجب تیرگی رنگ پوست می شود؛ پس برای داشتن پوست روشن و شاداب، برخورداری از خواب شبانه کافی، لازم است. کسی که خواب خوب و سنگینی داشته باشد مسلما بیداری خوبی دارد و این اصل تغییرناپذیر طبیعت است.

اوقات خوابیدن

امام صادق (ع) فرمودند: «خواب بامداد شوم است و از روزی منع نموده، رنگ را زرد و صورت را قبيح و متغیر می سازد و بدرستی که حق تعالی روزی را مابین شفق صبح تا طلوع آفتاب قسمت می نماید؛ زنهار که این وقت خواب نکنید.»
و در حدیثی دیگر فرمودند: «مرغ بریان و ترنجین در این وقت بر بنی اسرائیل نازل می شد و هر که در این زمان خواب می بود برای او نازل نمی شد.»
امام باقر(ع) فرمودند: «خواب اول روز سفاهت است و خواب قیلوله نعمت است و خواب بعد از عصر حماقت است و خواب میان نماز شام و خفتن انسان را از روزی منع می کند.»
بهترین زمان خواب بر اساس دانش کرونوبیولوژی انسانی، هنگام دوره تاریکی یعنی شب است و آفریدگار متعال در قرآن کریم می فرماید: « او کسی است که شب را برای شما آفرید، تا در آن آرامش بیابید و روز را روشنی بخش (تا به تلاش برای زندگی بپردازید). در این (نظام نور و ظلمت) نشانه هایی است برای کسانی که گوش شنوا دارند.»
بهترین اوقات شب برای خوابیدن دو ساعت قبل نیمه شب شرعی تا یک ساعت به طلوع فجر است.
آنقدر خواب اول شب ارزش دارد که خواب اول شب دو برابر خواب وسط شب و خواب وسط شب دو برابر خواب آخر شب از لحاظ کیفیت می باشد و بعضی ها اغراق کرده اند و به خاطر ارزش بالای خواب اول شب آن را تا ده برابر هم گفته اند.

عملکردهای بدن موقع خواب

ساعت ۹ تا ۱۱ شب: زمانی است برای از بین بردن مواد سمی و غیرضروری که این عملیات توسط آنتی اکسیدان ها انجام می شود. در این ساعت بهتر است بدن در حال آرامش باشد. در غیر این صورت اثری منفی بر روی سلامتی خود گذاشته است.
ساعت ۱۱ تا ۱ شب: در این ساعت از بین بردن مواد سمی در کبد ادامه دارد و شما باید در خواب عمیق باشید.
ساعت ۱ تا ۳ نیمه شب: عملیات سم زدایی در کیسه صفرا، در طی یک خواب عمیق به طور مناسب انجام می شود.
ساعت ۳ تا ۵ صبح: در این ساعت از بین بردن مواد سمی در ریه اتفاق می افتد. بعضی مواقع دیده می شود که افراد در این زمان، سرفه شدید یا عطسه می کنند.
ساعت ۵ تا ۷ صبح: دفع در روده بزرگ صورت می گیرد.
ساعت ۷ تا ۹ صبح: جذب مواد مغذی صورت می گیرد، پس بهتر است صبحانه خورده شود.
توجه: دیر خوابیدن و دیر بلند شدن از خواب، باعث می شود مواد سمی از بدن دفع نشود.
در ایام تعطیل، بسیاری افراد تا دیروقت بیدار می مانند و بعد از اتمام تعطیلات، با خستگی به سر کار می روند، چون اعمال بدنشان دچار سردرگمی شده و نمی داند چه باید انجام دهد.

خواب هنگام گرسنگی ممنوع

امام رضا(ع): «در بدن رگی هست به نام رگ عشاء پس اگر شخص شام نخورد تا صبح بر او نفرین می کند و می گوید خدا تو را گرسنه نگه دارد چنان که مرا گرسنه نگه داشتی و خدای تو را تشنه نگه دارد چنان که مرا تشنه نگه داشتی پس هیچ یک از شما شام خوردن را ترک نکند، اگر چه به لقمه نان یا به شربتی آب باشد.»
در روایات به این مضمون آمده که: «در شخصی که گرسنه می خوابد قوه ای از دست می رود که تا چهل روز به بدن برنمی گردد.»
همچنین آمده که: «اگر بچه خواب بود بیدارش کنید، حتی شده یک خرما بخورد و بعد بخوابد»
کسانی که رژیم لاغری می گیرند و شام خوردن را ترک می کنند بعد مدتی دچار ضعفی می شوند که جبرانش خیلی سخت است.
خوابیدن در حال گرسنگی باعث ضعف حرارت غریزی و لاغری بدن می شود. یکی از دلایل مناسب نبودن خواب بامداد این است که در آن هنگام غذای شب قبل هضم شده و معده خالی است.
بدن در خواب اگر غذایی را جهت هضم نیابد شروع به برداشت از برخی اعضای خاص می کند و به خصوص توزیع چربی در بدن نامتناسب می شود و به همین دلیل باعث زود پیر شدن و چروک صورت و خراب شدن پوست صورت می گردد.
خواب سنگین بهترین خواب است و خوابیدن با شکم پر و خالی برای بدن مضر است زیرا در این صورت خواب سنگین نمی شود.

زمان خوابیدن و شام خوردن

بهترین خواب، خوابی است که بعد از سرازیر شدن خوراک از قسمت های بالایی شکم و آرامش گرفتن آثار بعدی یعنی باد و قرقر شکم است (در واقع بهترین خواب وقتی است که طعام از دهانه ی معده گذشته باشد و در قعر معده قرار گرفته و قوت هاضمه در آن تصرف کند.)
این اتفاق حدود دو تا سه ساعت بعد از شام می افتد واگر قبل از چنین آرامشی در شکم فرد بخوابد زیان هایی در پی دارد و خوابی خوش و پیوسته نیست و در آن شخص خوابیده مرتب پهلو به پهلو می کند و به پشت و شکم می خوابد و همین پهلو به پهلو شدن و بر پشت و رو افتادن زیان دارد و خوابیده، رنج می برد. از عوارض دیگر این حالت از خواب پریدن، کسل شدن و ایجاد ترس است و بر اثر این بیداری ناگهانی، طبیعت (قوه مدبره بدن) کند، کار می کند و هضم به تباهی می گراید.

خواب و بیداری

خواب روز

خواب در این هنگام، بد است. بیماری های رطوبتی و سرماخوردگی ها و زشتی رنگ پوست را در پی دارد، بر طحال تاثیر می گذارد. پیها را سست می کند؛ تنبلی آور و اشتهابر است و دمل ها و تب ها را به همراه دارد؛ کسالت و سقوط شهوت می آورد به خصوص در زمستان.
نکته: کسی که به خواب روزانه خو گرفته، نباید یکباره آن را ترک کند و بهتر است به تدریج آن را ترک کند.
استثناء: خواب روز در دو جا اشکال ندارد اول برای کسانی که شب کم خوابیده باشند مخصوصا در بهار و تابستان که شب کوتاه است. دوم خواب قیلوله که در روایات سفارش شده و در درمان کسانی که افسردگی، اضطراب و ناراحتی های روحی و روانی دارند فوق العاده موثر است.

اندازه خواب

خواب معتدل شش ساعت است و حتما باید به صورت ممتد باشد و نباید از ده ساعت بیشتر شود. کسانی که کمتر از شش ساعت بخوابند حرارت مغزشان به تحلیل رفته و دچار خشکی مغز می شوند.
توجه: افراد اگر بیشتر از اندازه بخوابند، دچار رطوبت زیاد می شوند تنبل شده و افعال طبیعی آنها کند می شود و این برای بلغمی مزاج ها از همه مضرتر است.
اگر خواب معتدل همراه با کمی و کیفی اخلاط باشد طراوت آور و گرم کننده بوده و برای پیران بسیار مفید است زیرا نمناکی را حفظ و تری مزاج را به حال خود نگه می دارد.
جالینوس هر شب یک کاهوی معطر می خورد. کاهو خواب آور و معطر کردن آن برای از بین بردن سرد مزاجی کاهو است (این کار برای پیران مفید است و می توانند کاهو را با دارچین معطر کنند.)

آداب خوابیدن

امام رضا(ع) فرمودند: «بدان که خواب بر دماغ (مغز) مسلط می شود و بدن را نیرو و استقامت می بخشد. پس وقتی که اراده خواب کردی، اول بر پهلوی راست دراز بکش آنگاه به طرف چپ برگرد همچنین هنگام بر خواستن از طرف راست شروع کن چنانچه موقع خوابیدن از همان طرف آغاز کردی.»
خوابیدن به این نحو به عمل هضم نیز کمک زیادی می کند؛ زیرا هنگام خوابیدن به پهلوی راست، غذا به انتهای بدن می ریزد و وقتی فرد به چپ برگردد، کبد روی معده قرار می گیرد که سبب زیادی حرارت و در نهایت کنترل در عمل هضم می شود.
امام رضا در حدیثی دیگر می فرمایند: « خوابیدن به روی شکم، مضر بوده و بیماری هایی مانند سکته، فلج و کابوس از آثار آن است زیرا مواد دفعی را به سوی عقب می راند و این مواد راه و مجرا، را که سوراخ بینی و دهان است گم می کنند.»
حضرت علی(ع) خواب را چهار قسمت می کند و می فرمایند: «مؤمنين رو به قبله و بر دست راست می خوابند.» و همچنین فرمودند: « مؤمن بردست راست و رو بقبله می خوابد اما پادشاهان بر دست چپ می خوابند.»"
همچنین در روایتی از حضرت صادق (ع) منقول است که: «در اکثر اوقات رسول خدا رو به قبله می خوابیدند.
امروزه تحقیقات علمی ثابت کرده است که اگر رو به قبله بخوابیم آهن در جدار رگ ها رسوب نمی کند و آهن بدن افزایش می یابد و تصلب شرایین و عوارض قلبی ایجاد نخواهد شد. همچنین به کبد که تقسیم کننده آهن بدن است، لطمه وارد نمی شود.
در روایات اسلامی شفارش شده: «قبل از خواب شب، عادت به دستشویی رفتن بسیار پسندیده است و با دست چرب و آلوده به خوراکی نیز نباید خوابید.»

تاثیرات خواب

حرارت غریزی در خواب رو به باطن است؛ یعنی هضم و نضج در بدن و توزیع مواد زاید و اخلاط در خواب بهتر صورت می گیرد و این باعث رشد بهتر بدن می شود. بخاطر همین موضوع بچه ها حتما نباید خواب شبشان ترک شود و باید خواب مناسب و خوبی داشته باشند.
تمام افعال حیاتی در خواب بهتر از بیداری صورت می گیرد. دفع عرق بدن در خواب فعال تر از بیداری است و پیدایش عرق از گداختن مواد لطیف بدن نیست بلکه از تحلیل آن بر اثر خواب است؛ کسی که هنگام خواب بدون علت خارجی بسیارعرق می کند نشانه آن است که شکم را زیادتر از حد لازم از مواد غذایی پر کرده است.
هنگام خواب گرمی بدن به درون متوجه گشته و سطح بدن سرد می شود لذا زمان خواب به پوششی نیاز است که تمام اندام ها را بپوشاند.
استفاده از چراغ خواب: هنگام خواب، خانه باید تاریک باشد و استفاده از چراغ، استراحت و خواب را از سلول های بدن سلب کرده و منجر به خستگی توام با خمیازه و دهن دره در روز می شود.

خواب و بیداری

محيط خواب

- باید آرام و کم نور باشد.
- خوابیدن در آفتاب به علت تحریک اخلاط و صفرا سبب سنگینی دماغ (مغز) و سردرد می شود.
- محل خواب هر شخص باید نسبت به مزاج وی دمای مناسبی داشته باشد.
- خوابیدن در جای خیلی سفت باعث آسیب رساندن به عصب می شود.
- خوابیدن بر زمین سرد و نمناک زمینه ساز بعضی بیماری ها می شود. بحث و مجادله قبل از خواب اثرات منفی بر کیفیت خواب می گذارد.
- اتاق خواب باید دارای تهویه مناسب و رطوبت کافی باشد. هیچ وقت در معرض امواج الکترومغناطیسی گوشی موبایل و... نباید خوابید لذا توصیه می شود گوشی تلفن همراه در هنگام خواب، خاموش یا از محل خواب دور باشد.

نحوه بلند شدن از بستر

قلب با توجه به اینکه انشعاباتی دارد و باید خون را به شعریه های دست ها و غیره برساند خون را از نوک پا و از قلب به طرف سر می راند و در حال استراحت و خوابیدن این عمل ساده تر و با سهولت بیشتری انجام می گیرد اما کسی که خوابیده و بلافاصله پس از بیدار شدن بلند شده، می ایستد با حرکت می نماید آنقدر به قلب خود فشار می آورد که دو شاهد عادل گواهی می دهند که به قلب ستم شده است:
دلیل اول: آنکه بسیاری از افراد، خود متوجه شدند که با انجام این عمل نبضشان تند می شود یا اندکی نفسشان ناراحت می گردد.
دلیل دوم: که بسیار اهمیت دارد این است که عمر کوتاه می شود. دستور اسلام این است چشم که باز کردی چند لحظه به همان وضع بمان و بعد هم پیش از برخواستن چند لحظه ای بنشین و چه بهتر که ابتدا به حال سجده که فشار قلب به جد اعتدال بین خواب و نشستن است در آید و بعد برخیزد در هرحال تمركز قوای فکری و آرامش اعصاب مهم تر از همه است و باید زمان چشم باز کردن، هنگام سجده، وقت نشستن و در هر حال دعا بخواند و خود را به دست آرامش و اطمینان بسپرد.

خواب در طبایع مختلف

صفراوی ها: ساعت خواب شبانه توصیه می شود. از بی خوابی و کم خوابی (کمتر از 7 - 6 ساعت) و دیر وقت به رختخواب رفتن خودداری کنند. مصرف غذاهای سرد و رطوبتی در مواقع بی خوابی، مفید است. خواب در حد سکس دو ساعت در ول روز برایشان بد نیست.
دموی ها: ساعت خواب شبانه کافی است. همه افراد از زود به رختخواب رفتن و زود بیدار شدن بهره می بینند؛ ولی افراد دموی مزاج حتی المقدور این دستور را اجرا نمایند.
بلغمی ها: سعی کنند از هشت ساعت بیشتر نخوابند اگرچه کمتر شدن این میزان هم، مطلوب است. سعی کنند قبل از اذان صبح از خواب برخیزند تا از تولید بلغم اضافه خودداری شود. در طول روز سعی شود نخوابند
سوداوی ها: خواب اول شب خیلی مفید است و ۷-۶ ساعت استراحت نمایند.

مشاوره رایگان

جهت مشاوره رایگان شماره تلفن همراه خود را ثبت نمایید.

سحرخیزی

پیش از همه قرآن کریم، به سحرخیزی سفارش کرده و از برتری وقت سحر یاد نموده و آن را فضیلتی آسمانی برشمرده است. در برخی روایات آمده است که جبرییل به حضرت محمدصلى الله عليه وسلام فرمودند: «ای محمد! هر گونه می خواهی زندگی کن ولی بدان که از دنیا رخت میبندی، هر گونه می خواهی دوست بدار ولی بدان پایان آن جدایی است، هرگونه می خواهی عمل کن ولی بدان برای کردارهایت جزایی است، اما بدان که شرف و بی نیازی مرد به عبادت او در شب (سحرخیزی) و عزت مرد در بی نیازی از مردم است.»
امام رضا(ع) دراین زمینه می فرمایند: «خودت را عادت بده که ساعتی از شب را برخیزی» و درباره آثار این کار می فرمایند: «نماز شب خواندن را لازم بدانید زیرا هر بنده مومنی که هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت وتر ۷۰ مرتبه استغفار کند، خداوند او را از عذاب قبر و از عذاب آتش نجات می دهد و عمرش را در دنیا طولانی می کند و در زندگی اقتصادی به او وسعت و گشایش می دهد و در هر خانه ای که در آن نماز شب خوانده شود، آن خانه برای مردم آسمان روشنایی می دهد همان طور که ستارگان آسمان برای مردم زمین روشنایی می بخشند.»
به وفور در دستورات دینی آمده که سحرخیز باشید. نیم تا یک ساعت قبل از نماز صبح زمان اوج سردی در شبانه روز است و چون خواب هم سرد است دو سردی با هم مضاعف می شود و سبب سردی مغز می شود که نسیان(فراموشی) پدید می آید.
ضرر این خواب در افراد سرد مزاج بخصوص بلغمی ها بسیار زیاد است و باید چنین افرادی حتما یک ساعت قبل از اذان بیدار شوند.
نسیمی که انسان در سحرگاه تنفس می کند چنان لذت بخش و نشاط آور است که نظیر آن را در سایر اوقات شبانه روز نمی توان یافت. حتما از این هوای مطبوع استفاده کنید و سعی کنید چند نفس عمیق بکشید که فوق العاده برای سلامتی مفید است.
محققان فرانسوی اعلام کردند که سحرخیزی مانع بروز بسیاری از بیماری های مغزی مانند سکته مغزی و لخته شدن خون شده و سلامت جسم را تضمین می کند.
میزان ترشح ماده شیمیایی به نام کورتیزول(هورمونی که از قشر فوق کلیه ترشح می شود و برای کاهش استرس و سایر واکنش های فیزیولوژیک مورد استفاده قرار می گیرد) می شود و برای کاهش استرس و سایر واکنش های فیزیولوژیک مورد این ماده باعث افزایش فعالیت بدن شده و نسبت قند موجود در خون را بالا می برد تا انرژی لازم را برای بدن فراهم آورد. از نظر علمی ثابت شده که میزان کورتیزول خون، صبح به بالاترین میزان خود می رسد و در صورت بیدار شدن انسان در این ساعات، لذت و شعف سرمست کننده ای نصيب او می شود.

بیداری

بیداری در تمام کنش های خود برعکس خواب است ولی اگر بیدار ماندن بیش از حد باشد مزاج مغز به هم می خورد و به نوعی خشکی مبتلا می شود و ناتوان می گردد و در نتیجه در نیروی عقل اختلال روی می دهد و بیماری های شدیدی بروز می کنند.

برچسب ها:

مزاج شناسی

طب سنتی

اخلاط چهارگانه

10770

دیدگاه ها

محمد : 1402/12/03 - 06:25

تشکر از زحمت شما

نام :

ایمیل :

توضیحات :