چند روش مهم آماده شدن برای زایمان بی درد و راحت

یکی از راه های مناسب برای ایجاد آرامش و رفع خستگی، ماساژ است. فنون ماساژ و جابه جا کردن ستون مهره ها، در طول و پس از بارداری، می تواند به تغییراتی که یک زن متحمل می شود، به وسیله بازسازی عدم تعادل و تقویت نواحی پایینی و بالایی پشت کمک کند. با یک مراقبت پیشگیرانه و تغذیه ی مناسب، می توانید هنگام بارداری، قوی و بدون درد باشید.
ماساژ نواحی مختلف بدن، می تواند موجب تحریک انتهای اعصاب پوست شود؛ همچنین، گردش خون همان ناحیه ماساژ داده شده را بهبود بخشیده، موجب برطرف شدن خستگی شود. در نتیجه ی تمامی این موارد، نوعی احساس شادابی و سرحالی در فرد ظاهر می شود.
بهتر است ماساژ دادن در یک اتاق نیمه تاریک و در حالی که موزیک ملایمی پخش می شود، انجام گیرد. نشستن روی یک بالش نرم نیز می تواند کمک کننده باشد. به طور کلی، حرکات دست هنگام ماساژ، باید آرام بوده، استفاده از روغن های مخصوص ماساژ به خصوص روغن هایی که دارای عصاره گیاهی هستند، توصیه می شود. این روغن ها، اصطکاک بین دست و پوست را به حداقل می رساند.

خوابیدن به پهلو، به ویژه طرف چپ، برای مادر و جریان خون بچه بهتر است. اگر تمام روز را سرگرم کار بودید، لگد زدن های بچه را متوجه نشدید و احساس بی حالی کردید، نفس عمیقی بکشید. یک نوشیدنی با شکر مانند، آب سیب یا بعضی از انواع آب میوه که در آنها قند وجود دارد، بنوشید؛ سپس، استراحت کنید. روی پهلوی چپ بخوابید و منتظر لگد زدن بچه باشید. این کار معمولا بچه را بیدار می کند. یا در حالی که یک بالش حاملگی زیر سرتان قرار دارد، به پهلو دراز بکشید؛ بازوها را مانند شکل قرار داده و پاها را در موقعیت مشابه شکل به حالت راحت قرار دهید. چشم ها را ببندید و روی تنفس کردن، تمرکز کنید. در همان حال، به آینده خوب با یک کودک سالم در بغل فکر کنید.
بهترین حالت، خوابیدن به پهلوی چپ با زانوی خمیده است؛ یک بالش کوچک هم بین دو زانو و یک بالش زیر شکم بگذارید تا مهره های کمر در موقعیت مناسب قرار گیرند.

تحقیقات نشان داده اند، تن آرامی، موثرترین روش غیر دارویی برای مواجه با اضطراب و نگرانی زایمان است. ترس و استرس، موجب فعال شدن سیستم سمپاتیک شده، در نتیجه موجب افزایش ضربان قلب، فشار خون و تنفس می شود همچنین، در حین زایمان، ترس و تنش، موجب انقباض عضلات و عدم استفاده از اکسیژن می شود. انقباض عضلات شکمی، موجب مقاومت در برابر کنترکشن های رحمی و استفاده از اکسیژن شده، در نتیجه، اکسیژن کمتری به جنین می رسد. از طرفی، انقباض عضلات، ساخت اسیدلاکتیک را افزایش می دهد؛ افزایش اسیدلاکتیک، موجب بروز درد و خستگی می شود.
یادگیری روش های تن آرامی در زمان حاملگی، موجب می شود اکسیژن بیشتری به بافت های بدن و جنین برسد. هنگام زایمان نیز، مادر انرژی بیشتر و استرس کمتری خواهد داشت. تن آرامی پس از زایمان نیز موجب می شود، مادر به نیازهای نوزادش بهتر پاسخ داده، شیردهی بیشتر، افسردگی کمتر و عزت نفس بالاتری را تجربه کند.

١- تن آرامی پیشرونده
در این روش، زنان باردار یاد می گیرند که گروهی از عضلات بدن شان را منقبض و سپس شل کنند؛ این کار را آنقدر ادامه می دهند تا تمام عضلات شان شل شود.
۲- افتراق عصبی – عضلانی
این روش، بر افتراق انقباض از رهاسازی تمرکز دارد. به این معنی که زن باردار یاد می گیرد در پاسخ به درد، تمام عضلاتش را شل کرده، تنها آنهایی که لازم است منقبض باشند، در حالت انقباض می مانند.
٣- تن آرامی لمسی
در این روش، زن در پاسخ به لمس، همه عضلاتش را شل می کند
4- تن آرامی در مقابله با درد
کسی که همراه زن است، از قصد کاری انجام می دهد که موجب درد خفیفی در بدن مادر می شود؛ زن باید یاد بگیرد که چگونه با وجود درد، عضلاتش را شل کند.
٥- تن آرامی هشیارانه
هنگامی که زن در حالت انقباض عضلات بماند، خستگی و کشیدگی غیر لازمی رخ می دهد. در حالی که در این روش، کسی که همراه زن است، از روی علایمی مانند گره به ابرو انداختن، سفت نگه داشتن بازو و یا مشت بسته، به زن اطلاع می دهد که عضلاتش را شل کند.
از روش های گفته شده، می توان در تمام عمر استفاده کرد، حتی می توان آنها را برای مقابله با استرس، به کودکان نیز، یاد داد.

آماده سازی برای زایمان، به معنای زایمان بدون درد نیست؛ بلکه این آماده سازی موجب می شود که ترس و اضطراب ناشی از ناشناخته ها، کاهش یابد. در کلاس های آموزشی، زن باردار و همسرش یاد می گیرند که چه رفتارهایی را هنگام وضع حمل داشته باشند. همچنین، روش های تن آرامی نیز آموزش داده می شود تا زن یاد بگیرد، چگونه بر دردش غلبه کند.
شرکت در این کلاس ها موجب می شود، زن نگرش مثبتی نسبت به وضع حمل داشته باشد. همچنین، بین مادر و نوزاد، دلبستگی بیشتری به وجود آمده، تداخلات پزشکی کمتر شده و اعتماد به نفس زن، بیشتر می شود.
پس، آماده سازی برای زایمان، به معنای شناخت وضع حمل، زایمان، تمرین روش های تسکین درد، شرکت دادن پدر در روند زایمان و بالاخره حمایت همسر از زن در تمام مراحل زایمان است. این آموزش ها را معمولا از ۸ تا ۱۰ هفته پیش از وضع حمل آغاز می کنند. اما، در اوایل وضع حمل که درد زن چندان زیاد نیست، هنوز فرصت است که به زن، این آموزش ها را داد.

شیلا کیتزینگر، این روش را در اوایل دهه ۱۹۵۰، در انگلستان، مطرح کرد به عقیده او حاملگی، زایمان و پس از زایمان، دوره های مهمی در زندگی زن به شمار می آیند. این مراحل، همچنین، زمانی برای تقویت و افزایش رابطه و عشق بین زن و شوهر است. بنابراین، آنها باید به این مراحل نه با دیدی صرفا مکانیکی، بلکه به عنوان زمانی برای توسعه و بهبود روابط شان نگاه کنند.

1- آموزش درباره آناتومی و فیزیولوژی وضع حمل و زایمان داده می شود زیرا، همان گونه که پیش از این اشاره شد، آگاهی و اطلاع از مراحل زایمانی، موجب ترس کمتر و در نتیجه درد کمتر می شود.
۲- از رسیدن حس درد (هنگام وضع حمل)، به مغز جلوگیری شود به زن حامله آموزش داده می شود که هنگام وضع حمل، نگاهش را روی یک شی (مانند یک عکس و یا لکهای روی دیوار) متمرکز سازد؛ بنابراین، یک محرک بینایی به سمت مغز حرکت می کند، سپس، او یا همسرش شروع به ماساژ ملایم روی شکم یا ران کرده تا این پیام لمسی نیز به مغز مخابره شود؛ نهایتا همسر نیز یک سری تشویقهای شفاهی بیان می کند؛ اینها نیز محرک های شنیداری هستند. در نتیجه، پیش از آنکه پیام درد به مغز برسد، این محرک های دیداری، لمسی و شنیداری، وارد مغز می شوند. بنابراین، زمانی که پیام درد به مغز برسد، درد کمتری احساس می شود. تمرینات تنفسی و تن آرامی نیز موجب می شود بدن هر گونه تنشی را رها سازد، در نتیجه خون بیشتری به رحم می رسد که موجب می شود اکسیژن بیشتری به جنین برسد.

 


٣- بنابر نظر لاماز، می توان به زن، هنگام وضع حمل، پاسخ های شرطی را آموخت. به او آموزش داده می شود، هنگام وضع حمل، به جای فریاد کشیدن و از دست دادن کنترل، شروع به انبساط عضلات دیگر بدن کند. همچنین الگوهای تنفسی را که یاد گرفته، انجام دهد. از آنجایی که او روی وضع حملش کنترل دارد، رضایت مندی بیشتری از تجربه زایمان خواهد داشت.
به طور کلی، تفاوت هایی بین این روش ها وجود دارد. در روش برادلی، به زنان توصیه می شود دارو مصرف نکرده و توجه شان را به درونشان معطوف سازند؛ در صورتی که در روش لاماز، توجه به محیط اطراف مانند، تمرکز روی یک نقطه بیرونی و منحرف ساختن فکر از درد به چیز دیگریست.
اگر زن باردار در مورد مراحل زایمانی آگاه باشد و بداند که این امر، پدیده ای فیزیولوژیک است که بدن برای آن طراحی شده؛ موجب می شود، به درد پاسخ مناسب تری دهد. در این صورت، فرد می تواند زایمان را با پدیده فیزیولوژیک دیگری مانند، دویدن مقایسه کند؛ در آن حالت نیز دردی غیر پاتولوژیک و غير تروماتیک وجود دارد؛ اما برای فرد احساس رنج و عذاب ایجاد نمی کند، بلکه فرد برای به دست آوردن موفقیتی تلاش می کند؛ بنابراین، برای او این کار با لذت همراه می شود.
امروزه در کلاس های آمادگی پیش از زایمان و مشاوره های پزشکی، تلاش می شود از راه آگاه سازی زن و همسر او، آنها را قدرتمند سازند تا بتوانند بهترین روش تسکین درد را انتخاب کنند. بهترین زمان برای این کار، هفته های آخر بارداری است؛ هر چند که در زمان وضع حمل نیز، می توان به شکلی خلاصه، این آموزش ها را داد.

در روش فعال، زن باردار، مسولیت مقابله با درد را به عهده گرفته، و با وجود درد شدید، تلاش می کند از روش های کنترل برای کاهش آن استفاده کند. از جمله این روش ها، می توان به شرکت در برنامه های آموزشی پیش از وضع حمل، تن آرامی بدن برای کاهش فشار روحی و روش های انحراف فکر از درد، اشاره کرد.
در روش غیر فعال، زن باردار، مسئولیت مقابله با درد را به منابع خارجی، مانند پرسنل پزشکی می سپارد. همچنین، فرد اجازه می دهد که جنبه های دیگر زندگی به شکل سویی تحت تاثیر درد قرار گیرند. برای نمونه، کاهش فعالیت های اجتماعی، حرف زدن، تمرکز روی درد، گفتن جملات منفی مانند، این درد قابل کنترل نیست یا کاش داروی موثرتری برای من تجویز شده بود.

محل زایمان، نور، حرارت، سر و صدای محیط در توانایی زن برای مواجه با درد اثرگذار است. بعضی ها ترجیح می دهند در فضایی شبیه خانه و در کار افراد آشنا زایمان کنند. زیرا، در چنین محیطی احساس امنیت بیشتری می کنند؛ همچنین، فضایی برای راه رفتن دارند، از وسایل شخصی خودشان مانند بالش استفاده می کنند، موسیقی دلخواه شان را گوش می دهند و می توانند روش تسکین درد خود را، آزادانه انتخاب کنند.

بعضی ها در هنگام درد ساکت می باشند و بعضی پر سروصدا هستند. باید زنان باردار هرجور که می خواهند ابراز درد کنند؛ در مورد آنهایی که بی سر و صدا هستند، باید مراقب پیشرفت زایمان باشیم.

اضطراب، از عواملی است که موجب افزایش درد می شود. اضطراب کم هنگام وضع حمل و زایمان طبیعی است؛ اما، اضطراب و ترس زیاد، موجب افزایش ترشح کاتاکولامین ها می شود؛ در نتیجه جریان خون به سمت مغز و ماهیچه های اسکلتی رفته و خون کمتری به رحم می رسد. بنابراین، اکسیژن کمتر، انقباضات دردناک تر احساس می شوند؛ همچنین، قابلیت ارتجاعی رحم و توانایی زن برای زور زدن کمتر شده، زودتر خسته می شود. خستگی، موجب کاهش تحمل درد و کاهش استفاده از روش های تسکین درد که در دوران حاملگی یاد گرفته است، می شود. افزایش درد، ترس و اضطراب زن را زیاد کرده و این سیکل معیوب ادامه می یابد.

حمایت مداوم، موجب تسکین درد، کاهش تجویزات پزشکی مانند دارو، کاهش لزوم سزارین و افزایش رضایت مادر می شود. رضایت او در درجه أول، به نگرش و رفتار مراقبین مانند، پرسنل پزشکی، همسر، دوستان و سایر افراد خانواده بستگی دارد. به علاوه، رضایت او به اینکه او چه میزان در تصمیم گیری برای انتخاب روش تسکین درد نقش دارد، بستگی دارد. بنابراین پرسنل پزشکی باید تلاش کنند، هر چه زن به عنوان روش تسکین درد انتخاب می کند، فراهم کرده و در تمام مراحل زایمان در کنار او باشند.

در مرحله اول زایمان، درد ويسرال که ناشی از تغییرات سرویکس، کشیدگی سگمان تحتانی و ایسکمی رحم است، پیدا می شود. در این مرحله، درد بیشتر در زیر شکم احساس می شود؛ اما، درد ارجاعی ممکن است در ناحیه لومبوساکرال، کرست ایلیاک، باسن و ران ها نیز احساس شود.
در مرحله دوم، درد سوماتیک که دردی شدید، سوزشی، تیز و لوکال است، احساس می شود. این درد، به دلیل کشیدگی بافت پرینه و کف لگن هنگام عبور جنین، کشش روی پریتوئن و لیگامان های حمایت کننده رحمی و سرویکس در زمان وضع حمل و پارگی بافت نرم (سرویکس، واژن و پرینه) است. همچنین، فشار سر جنین روی مثانه، روده و دیگر اعضای لگن نیز موجب درد می شود. به طور کلی، انقباض عضلات صاف دردناک نیستند؛ اما، در مورد رحم، دردناک است که شاید به دلیل آنوکسی (مانند سکته قلبی) باشد.
ایمپالس درد در امتداد فیبرهای کوچک بدون میلین و فیبرهای بزرگ میلین دار به سمت نخاع می رود. هرچه فیبرهای کوچک بیشتری حس درد را به صورت آهسته و با شدت کم هدایت کنند، تعداد فیبرهای بزرگ کمتری حس درد را به صورت تیز و لوکال انتقال می دهند. در شاخ خلفی نخاع، نوروترانسمیتر هایی وجود دارند که به عبور ایمپالس درد بین اعصاب محیطی و نخاع کمک می کنند. ایمپالس درد، سپس در امتداد نخاع به سمت کورتکس مغز جهت تفسیر، حرکت می کند.
اگر اعصاب محیطی بزرگ در مجاورت یک محل صدمه دیده تحریک شوند توانایی اعصاب محیطی کوچک در انتقال ایمپالس های درد، کم می شود. از آنجایی که انتقال درد توسط فیبرهای کوچک به آهستگی صورت می گیرد، می توان با تحریک فیرهای بزرگ با استفاده از روش های تسکین درد زایمان پیش از اینکه پیام درد توسط فيبرهای کوچک برسد، پیام دیگری مانند درک موسیقی، حس مالش، گرما یا سرما، به مغز مخابره شود؛ بنابراین، فرد احساس درد کمتری را تجربه می کند. تمام روش های کنترل درد زایمان با استفاده از این مکانیسم، موجب کاهش حس درد می شوند. به این شکل که پیش از اینکه ایمپالس درد به مغز برسد، پیام دیگری برای تفسیر به مغز می رسد. امروزه، این روش کنترل درد با عنوان تئوری کنترل ، پذیرفته ترین فرضیه برای توضیح مکانیسم های کاهش درد زایمان به کار می رود.
بر اساس این تئوری، پیش از اینکه ایمپالس درد به مغز برسد، پیام های دیگری (مانند حس مالش) وارد آن می شوند بنابراین، وقتی پیام درد می رسد، این دروازه ها بسته هستند؛ پس، درد با شدت کمتری حس می شود.

1- موجب کاهش سرعت زایمان نمی شوند
۲- اثرات جانبی ندارند.
۳- خطر حساسیت دارویی ندارند.
4- موجب می شوند داروی کمتری مصرف شود؛ بنابراین، اثرات جانبی آنها کمتر می شوند.
٥- گاهی روش های دارویی به تنهایی موجب از بین رفتن درد نمی شود. بنابر این، می توان از این روش ها استفاده کرد.
6- ساده، بی خطر و نسبتا ارزان هستند.
۷- زن روی زایمانش کنترل دارد؛ بنابراین، زن تجربه وضع حمل و زایمان راه به عنوان امری غیر قابل تحمل، بلکه به عنوان فرصتی برای افزایش عزت نفس و رشد خانواده، ناشی از یک تجربه مشترک در نظر می گیرد.

بنابراین، روند طبیعی زایمان به این ترتیب توصیف می شود:
1- دردهای زایمانی به شکل خود به خود شروع شوند.
۲- آزادی حرکت در تمام مدت وضع حمل وجود داشته باشد.
3- حمایت مداوم در تمام مراحل زایمان وجود داشته باشد.
4- تداخلات کاری انجام نشود.
5- برای زایمان وضعیتی غیر از خوابیده به پشت انتخاب شود.
6- مادر و فرزند در کنار هم باقی بمانند.